برقرار نمودن هماهنگی میان آیات و واقعیت
در اینجا حقائقی مطرح است که تعدادی از آیات بدانها تصریح کرده و آن را تأیید میکنند، اما همین حقائق در ظاهر با واقعیت معاصری که مسلمانان با آن به سر میبرند تعارض دارند، به گونهای که این واقعیتها با آن حقیقتها اختلاف دارند و گاه سبب شک و تردید بعضی از مسلمانان نسبت به حقیقتهای آن آیات میشود، آنهم تحت فشار واقعیتی که در آن به سر میبرند و از این راه شک در آیات پدید آمده و اطمینان بدان از بین میرود.
مؤمن با بصیرت تعارض ظاهری میان آیات و واقعیت را از بین میبرد و اعتماد کاملش به نص قرآنی از این تعارض تأثیر نمیپذیرد، او از این اعتماد کامل آغاز کرده و واقعیت مخالف را مطیع نص قرآنی میگرداند، او علّت را به این واقعیت مخالف ارجاع میدهد، و نه بر حقیقت قرآنی، و آن را چنین بیان میدارد که شروطی را که آیه لازم دانسته تحقق نیافته، یا فضا فراهم نشده، یا ظروف و زمان و مصلحت و چیزهایی از این قبیل مهیا نیستند.