شرط عملیشدن وعدههای سهگانه
خداوند میفرماید: ﴿يَعۡبُدُونَنِي لَا يُشۡرِكُونَ بِي شَيۡٔٗاۚ﴾.
این شرط دیگری است برای تحقق بخشیدن به وعدههای سهگانهی خداوند که عبارتند از: جانشینی (مؤمنین) در زمین، استقرار دین و تبدیل شدن ترسشان به امنیت. این شرط به شرط اول اضافه میشود: ﴿وَعَدَ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مِنكُمۡ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ﴾.
معنایش این است که این مؤمنین تنها خدا را عبادت میکنند، در همهی شکلهای عبادت، آنان به یگانگی خداوند ایمان دارند، و جز او را نمیپرستند، و دیگری را شریک او نمیگردانند، و از مهمترین نشانههای عبادت خداوند، تسلیم شدن مطلق در برابر اوست، همچنین دریافت دستورات و قوانین از او، و عدم دریافت از دیگری، روح عبادت به معنی اختصاص مناسک عبادی، و دستورات قانونی، و همهی احکام شرعی به خداوند است.
هنگامی که مؤمنین به تمامی تسلیم خداوند نشوند و هنگامی که همهی عباداتشان را متوجه خداوند نگردانند، و هنگامی که برخی از نشانهها و نمادها و عرصههای زندگیشان تسلیم خداوند نباشد، به این وعده دست نمییابند، زیرا این آنانند که از شرط تخطی و تخلف کردهاند. این وعدههای سهگانه - جانشینی در زمین، استقرار دین و تبدیل شدن ترسشان به امنیت - به بهترین شکل در زندگی مسلمانان این دوره، آنچنان که برای مسلمین گذشته روی داده، تحقق نیافته است، و علّت آن در وجود خودشان است، زیرا آنان شرط خداوند را تحقق نبخشیدهاند که میفرماید: ﴿يَعۡبُدُونَنِي لَا يُشۡرِكُونَ بِي شَيۡٔٗاۚ﴾، «(تنها) مرا میپرستند و چیزی را انبازم نمیگردانند».
آنان در بخش کوچکی از زندگیشان تسلیم خداوندند که آنهم مختص به نماز است، و در بخش اعظم جنبههای زندگیشان تسلیم غیر خدا بوده و دستورات و قوانین غیر خدا را عملی مینمایند. در آینده نسلهایی خواهند آمد که شرط جانشینی را عملی نموده و در ایمان و عمل و عبادت و اخلاصشان با خداوند صادقند، در این هنگام خداوند وعدهاش را برای آنها عملی نموده و آنان را جانشین میگرداند و دینشان را استقرار بخشیده و ترسشان را به امنیت تبدیل میکند.
خداوند میفرماید:
﴿وَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّكَوٰةَ وَأَطِيعُواْ ٱلرَّسُولَ لَعَلَّكُمۡ تُرۡحَمُونَ٥٦﴾[النور: ٥٦].
«نماز را بخوانید، و زکات را بپردازید، و از پیغمبر اطاعت کنید، تا اینکه (از سوی خدا) به شما رحم شود».
اینها دستوراتی ربانی از سوی خدا برای مؤمنین است، مؤمنینی که وعده دادهشدگان به جانشینی و استقرار و امنیتاند، خداوند در این آیه احکام شرعی خواسته شده از آنان را بدیشان یادآوری میکند: برپایی نماز، و پرداخت زکات، و اطاعت از پیامبر ج.
این آیه تأکید دیگری است بر اینکه وعده خداوند به مسلمین در خصوص جانشینی و استقرار یک وعده مطلق نیست، بلکه این وعده محدود و مشروط است، و فقط برای مسلمانان نیکوکار عملی میگردد؛ کسانی که دستورات الهی را اجرا میکنند، و دلیل این سخن نیز آن است که برای مسلمانان پیشین که پایبند دستورات و فرامین الهی بودند تحقق یافت، و بزودی مسلمانانی صادق و پایبند به دستورات الهی خواهند آمد که به وعدهی الهی دست خواهند یافت.