بندگى خدا

مسئله‏ى حجاب در سوره‏ى نور

براى تكمیل بحث حجاب به دو آیه در سوره‏ى «نور» نیز مراجعه مى‏كنیم و آن‏ها را توضیح مى‏دهیم؛ سپس به امید خدا به چند مسئله‏ى دیگر در این زمینه اشاره خواهیم كرد.

﴿قُل لِّلۡمُؤۡمِنِينَ يَغُضُّواْ مِنۡ أَبۡصَٰرِهِمۡ وَيَحۡفَظُواْ فُرُوجَهُمۡۚ ذَٰلِكَ أَزۡكَىٰ لَهُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ خَبِيرُۢ بِمَا يَصۡنَعُونَ ٣٠﴾[النور: ۳۰]. «به مردان مؤمن بگو: چشمانشان را پایین بگیرند و شرمگاه‌هایشان را حفظ کنند. این، برایشان پاکیزه‌تر است. بی‌گمان الله به کردارشان آگاه است» خطاب به پیامبر خدا - و هر مسلمانى كه مشغول دعوت مردم به سوى خداست - مى‏فرماید: به مردان ایمان‏دار بگو از نگاه‏هاى خود كم كنند و چشمان خود را فروگیرند و مشغول نظر به نامحرم نباشند و از آن نوع نگاه كردنى كه از روى هوا و هوس است، دورى كنند و تنها زمانى اجازه‏ى نگاه كردن به نامحرم را دارند كه نیاز و ضرورت اقتضاى آن را داشته باشد؛ مثلاً: مشغول تدریس و آموزش است و باید گاه گاهى به مخاطب بنگرد تا توجه او را به مطلب جلب كند، یا نگاه كردن و معاینه‏ى پزشک به بیمار و مسایلى از این قبیل كه در این موارد نیز باید نگاهش نگاهى پاک باشد و به دور از هر خیال و قصدى باشد كه شایسته‏ى فرد مسلمان نیست.

- اى پیامبر! - به آنان بگو شرمگاه و عورت خود را نگهدارند و خود را دچار اعمال حرام نكنند؛ زیرا چنین محافظتى سبب تكامل و رشد آن‏ها مى‏شود و قطعاً خداوند به آن‏چه كه انجام مى‏دهند آگاه است و كاملاً خبر دارد. پس مواظب و مراقب اعمال خود باشند و این را بدانند كه خداوند متعال به خاطر هر كارى كه انجام مى‏دهند آنان را محاكمه و محاسبه مى‏كند.

﴿وَقُل لِّلۡمُؤۡمِنَٰتِ يَغۡضُضۡنَ مِنۡ أَبۡصَٰرِهِنَّ وَيَحۡفَظۡنَ فُرُوجَهُنَّ﴾[النور: ۳۱]. «و به زنان مؤمن بگو: چشمانشان را پایین بگیرند و شرمگاه‌هایشان را حفظ نمایند» - اى پیامبر! - و به زنان مؤمن بگو از نگاه‏هایشان كم كنند (همانند مردان) و نیز شرمگاه و عورت خود را حفظ كنند، و از این كه در این جهت دچار كارهاى حرام شوند، بپرهیزند. بدیهى است تنها وقتى مى‏توانند در این زمینه دچار گناه نشوند كه مراقب و مواظب نگاه‏هاى خود باشند و بى‏دلیل و بدون ضرورت به نامحرم نگاه نكنند؛ زیرا نگاهى كه از روى هوا و هوس باشد، آغاز دچار شدن انسان به ایجاد ارتباط غیر مشروع با نامحرم است. به زنان مؤمن بگو:

﴿وَلَا يُبۡدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنۡهَا﴾[النور: ۳۱]. «زینت و آرایش خود را آشكار نكنند مگر آن مقدار و چیزهایى (زیور آلات) كه پیداست». یعنى آن‏چه غیر عمد بیرون و نمایان است.

در آیه‏ى قبل (احزاب؛۵۹) فرمود: زنان وقتى از منزل بیرون مى‏روند خود را آرایش نكنند. در این‏جا مى‏فرماید: زنان زینت و آرایش خود را آشكار نكنند مگر آن زینت‏هایى كه خود به خود و بدون اراده و دخالت آنان آشكار است. در توضیح این دو آیه باید گفت: زینت و آرایش زن، دو گونه است؛ قسمتى زینت و آرایشى كه بدون دخالت و خواست زن و خود به خود ظاهر است؛ مانند: انگشترى یا سرمه‏ى چشم و هر زینتى كه بر دست و صورت زن است و ظاهر و آشكار است. نوع دیگر زینت و آرایشى است كه در دست و صورت نیست و اگر زن خود نخواهد به راحتى پوشیده مى‏شود. بر زن مسلمان واجب است در برابر افراد نامحرم به گونه‏اى ظاهر شود كه جز آن زینت‏هایى كه خود به خود آشكار است و بدون دخالت او نمایان است و مخفى كردن و پوشاندن آن ممكن نیست یا او را دچار تكلف مى‏كند، بقیه‏ى زینت‏ها را مخفى كند.

البته زدن برخى از رنگ‏ها بر دست و صورت به طورى كه افراد نامحرم آن‏ها را ببینند و جلب توجه كند، جایز نیست؛ مثلاً: زنى مى‏خواهد به بازار برود و رفتنش هم ضرورى است. در چنین مواردى نباید قبل از بیرون رفتن دست و صورتش را رنگ بزند؛ در حالى كه مى‏داند رنگِ استعمال شده هنگام بیرون رفتن به راحتى پاک نمى‏شود و توجه مردم را به خود جلب مى‏كند. آرایش كردن خود و در برابر نامحرم قرار گرفتن با ایمان به خدا منافات دارد و زن مؤمن هرگز دست به كارى نمى‏زند كه با ایمانش منافات داشته باشد.

﴿وَلۡيَضۡرِبۡنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ﴾[النور: ۳۱]. «و روسری‌هایشان را بر گریبان‌هایشان بیندازند» یعنی: روسرى‏هایشان را به گونه‏اى بر سرشان آویزان كنند كه سر و گردن و یقه‏هایشان را بپوشاند.

در آیه‏ى قبل (احزاب؛۵۹) بیان شد كه زن مسلمان وقتى از خانه بیرون مى‏رود، یا با فردى نامحرم روبرو مى‏شود، باید لباس و پوشش بلندى با شرایطى كه ذكر شد، بپوشد. در این آیه نیز بر زنان مؤمن واجب مى‏كند كه روسرى را به گونه‏اى بپوشند كه سر و گردنشان را بپوشاند. بنابراین تنها جایى كه پوشیده نمى‏شود صورت و دست‏ها تا مچ است. دقیقاً همانند حالتى كه زن مسلمان باید در نماز داشته باشد. یكى از حكمت‏هاى پوشش و ظاهر زن مسلمان در نماز این است كه با رعایت پوشش در برابر خدا، عادت كند كه در برابر دیگران (افراد نامحرم) آن‏گونه باشد. نكته‏ى دیگر این كه، زن مسلمان باید در پوشیدن جورابش نیز دقت كند. چون پوشیدن پا نیز واجب است؛ پس نباید از جوراب‏هاى نازک استفاده كند.

خلاصه مطلب این كه: زن مسلمان موظف است در برابر افراد نامحرم، تمام بدنش را بپوشاند. و بر او واجب است كه در پوشیدن لباسهایش نیز دقت كند و نباید چیزى بپوشد كه توجه دیگران را به خود جلب كند.