فصل چهاردهم
پاسخ رد به كسي كه مدعي امامت علي است به ادعاي اين كه فقط او در وقت نجوا با پيامبر جصدقه تقديم نموده است
شيعه مي‌گويد: دليل ديگر اين آيه است كه خداوند می‌فرماید:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا نَٰجَيۡتُمُ ٱلرَّسُولَ فَقَدِّمُواْ بَيۡنَ يَدَيۡ نَجۡوَىٰكُمۡ صَدَقَةٗۚ﴾[المجادلة: ۱۲] .
«اي مؤمنان! هرگاه خواستيد با پيغمبر نجوا و رازگويي كنيد، پيش از نجواي خود، صدقه‌اي بدهيد».
علی بن ابی طالب می‌گوید: هیچ کس غیر از من به این آیه عمل نکرد و با این صدقه خداوند این امر را بر امت تخفیف داد[۷۸] .
جواب: صدقه بر مسلمانان واجب نبود تا ترک آن موجب گناه باشد، بلکه دستوری بود برای افرادی که با رسول خدا نجوا و سخن محرمانه داشتند. جمهور اتفاق دارند كه فقط علی صدقه را پرداخت کرد چون فقط او با رسول‌خدا جنجوی کرد[۷۹] .
چنین کاری مانند قربانی در تبدیل عمره به حج است، یا مانند دستور به ذبح حیوان هنگام منع شدن از حج، یا قربانی هنگام تراشیدن موی سر و غیره است.
آیۀ کفاره در مورد کعب بن عجره نازل شد كه وقتی پیامبر جاز کنار او عبور کرد كه در آتش زير ديگ غذا مي‌دمد و بر اثر شپش در موي سرش، اذیت مي‌شد[۸۰] .
یا مانند دستور دادن به افراد بیمار يا مسافر كه روزه را در روزهاي ديگر اعاده كنند. یا به کسی که سوگندش را می‌شکند دستور داده ده نفر را بپوشاند یا غذا دهد یا برده‌ای را آزاد کند.
یا دستور می‌دهد به هركس به نماز می‌ايستد دست و صورت و غیره را بشوید. یا هنگام خواندن قرآن به گفتن «اعوذ بالله» دستور می‌فرماید.
دستورات مشروط به شرط، اگر فقط یک نفر موفق به اجراي آنها شد، غير او به عملي كردن آن امر نمي‌شود. مسألۀ نجوا از اين نوع است، زيرا قبل از نسخ كسي با رسول خدا جنجوا نكرد جز علي، پس بر افرادی که موفق به نجوا نشده‌اند جرم و گناهي ثابت نمي‌گردد. پس پرداخت صدقه براي نجوا از ويژگيهاي أئمه نيست، و نيز ويژگي منحصر به فرد علی نيست.
نمی‌توان گفت: غیر از علی افرادی بدون صدقه با رسول خدا نجوا کرده‌اند، چون مدت حکم آیه آن‌قدر طولاني نبوده كه در آن مدت کوتاه کسی نیازمند نجوا بوده باشد، و اگر امکان داشته باشد که بعضی نجوا کرده باشند، لازم نیست آنها ابوبکر و عمر بوده باشند. چگونه ممکن است ابوبکر بخيل بوده باشد در حالی که همه ثروت و دارايی خويش را تقدیم رسول خدا كرد، یا عمر كه نصف مالش را به رسول خدا می‌سپارد و هیچ نجوايی هم نکرد. علیسدر مقابل نجوا با رسول خدا یک دینار بخشيد، ولی ابوبکر همه مالش و عمر نصف مالش را بدون نجوا صدقه داد، کدام یکی بهتر است؟
زید بن اسلم از پدرش روایت می‌کند كه از عمر شنید می‌گفت: پیامبر جدستور داد كه صدقه بدهيم، پس آن روز مالي در دست داشتم، با خود گفتم: امروز از ابوبکر سبقت می‌گیرم، چون هیچ وقت نتوانسته‌ام از او سبقت گیرم. پس نصف دارایي‌ام را آوردم. پیامبر جفرمود: چقدر برای خانواده‌ات نگه داشته‌ای ای عمر؟ گفتم: به اندازۀ اين که آورده‌ام. گفت: ابوبکر نیز همه دارایی‌اش را آورد. پس پیامبر فرمود: ای ابوبکر تو چقدر برای خانواده‌ات جا گذاشته‌ای؟ ابوبکر گفت: من خدا و رسولش را برایشان گذاشته‌ام! گفتم: من هرگز نخواهم توانست از تو سبقت بگیرم ای ابوبکر!.
* * *
[۷۸] أبوعبدالرحمن گفته: امام نسائی رحمه الله در بارۀ ویژگی‌‌های امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب در صفحه ۶۱حدیثی شبیه این روایت كرده كه معنی آن چنین است: از علی بن علقمه روایت است كه از علی روایت می‌كرد كه وقتی وقتی این آیه نازل شد: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا نَٰجَيۡتُمُ ٱلرَّسُولَ فَقَدِّمُواْ بَيۡنَ يَدَيۡ نَجۡوَىٰكُمۡ صَدَقَۀٗۚ﴾[المجادلۀ: ۱۲] . كم «ای مؤمنان! هرگاه خواستید با پیغمبر نجوا و رازگوئی كنید، پیش از نجوای خود، صدقه‌ای بدهید» رسول خدا ج. به علی فرمود: «به ایشان دستور ببده صدقه بدهند»، گفت: ای رسول خدا چقدر بدهند؟ گفت: یك دینار. گفت: نمی‌توانند یك دینار بدهند. فرمود: نصف دینار. گفت: نمی‌توانند. فرمود: پس چقدر می‌دهند. علی گفت: یك دانه جو. رسول خدا جای علی تو بسیار پارسا هستی، پس این آیه نازل شد: ﴿ءَأَشۡفَقۡتُمۡ أَن تُقَدِّمُواْ بَيۡنَ يَدَيۡ نَجۡوَىٰكُمۡ صَدَقَٰتٖ﴾[المجادلۀ: ۱۳] . تا آخر آیه، یعنی: «آیا می‌ترسید كه پیشاپیش نجوای خود صدقه‌هائی را بدهید» علی می‌گفت: به وسیلۀ من حكم این آیه تخفیف یافت. و محقق شیخ بلوچی گفته: اسناد آن ضعیف است. بخاری در بارۀ علی بن علقمه انماری گفته: حدیث او جای بحث است. و عقیلی و ابن جارود او را در میان افراد ضعیف ذكر كرده‌اند، و ابن حبان در كتاب الضعفاء در باه‌اش گفته: او دارای احادیث نكر است، به تنهایی احادیثی را از علی روایت كه شباهتی به حدیث او ندارد. و نیز او را در ثقات خود ذكر كرده است. همچنین ذهبی در الضعفاء او را ذكر كرده، و ابن حجر هم گفته: مقبول افراد معتمد است(۵/۱۶۳)، الـمجروحین: ۷/۳۶۵، التقریب: ص۲۴۷. و ابن ابی شیبه در مصنف خود (۱۲/۸۱) و عبد بن حمید (۹۰) و ترمذی (۴/۸۰) و بزار (ق۶۰/۱) و ابن جریر در تفسیرش (۲۸/۲۱) و ابن حبان(۵۴۴-الموارد) و عقیلی (۳/۲۴۳) و أبو یعلی (۱/۳۲۲) این روایت را استخراج كرده‌اند. همچنین ابن عدی (۵/۱۸۴۷) از طریق شریك و هر دو از طریق عثمان بن مغیره آن را روایت كرده‌اند. [۷۹] ابن کثیر در تأویل آیه می‌فرماید: ابن ابی‌نجیح از مجاهد روایت کرده که صحابۀ کرام قبل از اینکه صدقه بپردازند از نجوی با رسول اکرم منع شدند تنها علی با ایشان نجوی کرد در مقابل نجوی یک دینار صدقه داد بعد از پرداخت صدقه با رسول‌اللهج در مورد ده خصلت و صفت مؤمن نجوی کرد سپس آیه رخصت نجوی نازل شد. معمر بن قتاده می‌گوید: آیه: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا نَٰجَيۡتُمُ ٱلرَّسُولَ فَقَدِّمُواْ بَيۡنَ يَدَيۡ نَجۡوَىٰكُمۡ صَدَقَةٗۚ ذَٰلِكَ خَيۡرٞ لَّكُمۡ وَأَطۡهَرُۚ فَإِن لَّمۡ تَجِدُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٌ ١٢﴾[المجادلة: ۱۲] . نسخ شد تنها برای چند لحظه حکمش ثابت بود. عبد الرزاق از معمر از ایوب از مجاهد این گونه روایت کرده است. [۸۰] همه این موارد در آیه‌ی: ۱۹۶ سورۀ بقره آمده است: ﴿وَأَتِمُّواْ ٱلۡحَجَّ وَٱلۡعُمۡرَةَ لِلَّهِۚ فَإِنۡ أُحۡصِرۡتُمۡ فَمَا ٱسۡتَيۡسَرَ مِنَ ٱلۡهَدۡيِۖ وَلَا تَحۡلِقُواْ رُءُوسَكُمۡ حَتَّىٰ يَبۡلُغَ ٱلۡهَدۡيُ مَحِلَّهُۥۚ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوۡ بِهِۦٓ أَذٗى مِّن رَّأۡسِهِۦ فَفِدۡيَةٞ مِّن صِيَامٍ أَوۡ صَدَقَةٍ أَوۡ نُسُكٖۚ فَإِذَآ أَمِنتُمۡ فَمَن تَمَتَّعَ بِٱلۡعُمۡرَةِ إِلَى ٱلۡحَجِّ فَمَا ٱسۡتَيۡسَرَ مِنَ ٱلۡهَدۡيِۚ فَمَن لَّمۡ يَجِدۡ فَصِيَامُ ثَلَٰثَةِ أَيَّامٖ فِي ٱلۡحَجِّ وَسَبۡعَةٍ إِذَا رَجَعۡتُمۡۗ تِلۡكَ عَشَرَةٞ كَامِلَةٞۗ ذَٰلِكَ لِمَن لَّمۡ يَكُنۡ أَهۡلُهُۥ حَاضِرِي ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ ١٩٦﴾[البقرة: ۱۹۶] . و حج و عمره را براى خدا به اتمام برسانید! و اگر محصور شدید، (و مانعى مانند ترس از دشمن یا بیمارى، اجازه نداد كه پس از احرام بستن، وارد مكه شوید،) آنچه از قربانى فراهم شود (ذبح كنید، و از احرام خارج شوید)! و سرهاى خود را نتراشید تا قربانى به محلش برسد (و در قربانگاه ذبح شود) و اگر كسى از شما بیمار بود و یا ناراحتى در سر داشت، (و ناچار بود سر خود را بتراشد،) باید فدیه و كفاره اى از قبیل روزه یا صدقه یا گوسفندى بدهد! و هنگامى كه (از بیمارى و دشمن) در امان بودید، هر كس با ختم عمره، حج را آغاز كند، آنچه از قربانى براى او میسر است (ذبح كند)! و هر كه نیافت، سه روز در ایام حج، و هفت روز هنگامى كه باز مى‌گردید، روزه بدارد! این، ده روز كامل است. (البته) این براى كسى است كه خانواده او، نزد مسجد الحرام نباشد [اهل مكه و اطراف آن نباشد] . و از خدا به پرهیزید و بدانید كه او، سخت كیفر است!. تفسیر این آیه را در تفسیر ابن کثیر مشاهده کنید و هم چنین روایتی که حافظ ابن کثیر از امام بخاری و امام احمد در بارۀ کعب بن عجره سروایت نموده را نگاه کنید.