امامت در پرتو کتاب و سنت

فهرست کتاب

به این ادعا نیز از چند نظر می‌توان پاسخ گفت:

به این ادعا نیز از چند نظر می‌توان پاسخ گفت:

پاسخ اول: روایت ابونعیم و ثعلبی دلالت بر صحت نقل نیست لذا صحت این روایت باید بررسی شود.

پاسخ اول: روایت ابونعیم و ثعلبی دلالت بر صحت نقل نیست لذا صحت این روایت باید بررسی شود.

پاسخ دوم: این روایت دروغ بوده و ثابت نشده است[۲۵۲] .

پاسخ سوم: آیه عمومیت دارد و هر فردی که در شبانه‌روز و بطور پنهان و آشکار انفاق کند مشمول آن می‌شود؛ چه علی باشد و چه غیر او. و ممکن نيست که فقط یک شخص معین مورد نظر باشد.

پاسخ چهارم: آنچه در روایت ساختگی آمده با مفهوم آیه در تعارض است، زیرا آیه دلالت بر انفاق در دو زمانی که همۀ اوقات را در برمی‌گیرد و دو حالتی که همۀ حالات را در بر می‌‌گیرد، دارد. بنابراین هر كاري باید در زمان انجام شود که این زمان هم یا شب است، یا روز. و هر كاري نیز یا به طور آشکارا انجام می‌شود، یا پنهانی و در خفا. و انسان هرگاه در شب به پنهانی انفاق کند، در واقع شبانه و پنهانی انفاق کرده است و هر گاه به طور آشکار در روز انفاق کند در حقیقت آشکارا و در روز انفاق کرده است. و انفاق به طور آشکار و پنهان خارج از انفاق در شب و روز نیست. و هر کس بگوید که مقصود این است: یک درهم را در شب و یک درهم را در روز و یک درهم را به طور آشکار و یک درهم را پنهانی انفاق کند، چنین فردی جاهل است؛ زیرا کسی که مال را پنهان و آشکارا انفاق کند، در واقع آن را يا در شب یا در روز انفاق کرده است. و کسی که آن را شبانه و روزانه انفاق می‌کند، دیگر آشکار و پنهان چه معنی ای دارد؟ پس لزومی نیست که مراد چهار صفت باشد. ولی این گونه تفاسیر بی‌اساس را بسیاری از نادانان می‌گویند، همان‌گونه که در تفسیر اين آیه آخر سورۀ فتح كه مي‌فرمايد:

﴿مُّحَمَّدٞ رَّسُولُ ٱللَّهِۚ وَٱلَّذِينَ مَعَهُۥٓ أَشِدَّآءُ عَلَى ٱلۡكُفَّارِ رُحَمَآءُ بَيۡنَهُمۡۖ تَرَىٰهُمۡ رُكَّعٗا سُجَّدٗا [الفتح: ۹] .

گفته‌اند: کسی که با محمد جاست ابوبکر و آن کس که بر کافران سختگیر است عمر و آن کس که رحم و مهربانی دارد عثمان و علی نیز دائماً در رکوع و سجده است. در عين اين‌كه این صفات را برای موصوف‌های متعدد قرار می‌دهند، آنها را برای این چهار نفر هم به طور خاص تعیین می‌کنند.

ولی آیه در ابطال و بی‌اساس کردن هر دو رأی واضح و شفاف است؛ زیرا آیه به طور صریح دلالت می‌کند که همه این صفات برای افرادی است که متصف به این صفات هستند و آنها یک نفر نبودند، بلکه جمع کثیری هستند و بی‌تردید چهار شخص مذکور از همه برترند. و هر کدام از آنان موصوف به تمام این صفات هستند گرچه ممکن است این صفات در برخی نسبت به بعضی دیگر قوی‌تر باشد. و شگفت‌انگیزتر اینکه برخی از جاهلان اهل تفسیر در مورد این آیات:

﴿وَٱلتِّينِ وَٱلزَّيۡتُونِ ١ وَطُورِ سِينِينَ ٢ وَهَٰذَا ٱلۡبَلَدِ ٱلۡأَمِينِ ٣[التین: ۱-۳] .

می‌گویند مقصود چهار نفر است (ابوبکر، عمر، عثمان و علی) در حالی که این تفسیر مخالف عقل و نقل است. بلکه خداوند به سه مکانی که سه کتاب خود را در آنجا نازل کرد قسم يادكرده است، تورات و انجیل و قرآن و موسی و عیسی و محمد جدر آن مکان‌ها ظاهر شدند. همان‌طور که در تورات می‌گوید: خداوند از طور سینا آمد و از ساعین درخشید و در کوه‌های فاران آشکار شد.

بنابراین تین و زیتون، یعنی سرزمینی که عیسی در آن مبعوث شدند و بسیار اتفاق می‌افتد که زمین را بدانچه که روی آن می‌روید نام می‌نهند. مثلاً گفته می‌شود که فلانی به انگور یا زیتون یا انار رفت، مقصود این است که به سرزمینی که این میوه‌ها در آن می‌رویند رفت. چون زمین آن را دربرگرفته است، به همین سبب جزئی از زمین محسوب شده و از همان جزء به کل زمین تعبیر می‌شود. و طور سینین مکانی است که خداوند با موسی سخن گفت، و ﴿وَهَٰذَا ٱلۡبَلَدِ ٱلۡأَمِينِ ٣[التین: ۳] مکه است كه محمّد جدر آن مبعوث شد. و کسی که به معنی آیه مورد بحث قبلی جاهل است گمان کرده کسی که در خفا و آشکارا انفاق می‌کند غیر از کسی است که در شب و روز انفاق می‌کند و می‌گوید: در شأن کسی نازل شده که چهار درهم را انفاق کرد چه علی و چه غیر علی؛ ولی خداوند می‌فرماید:

﴿ٱلَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمۡوَٰلَهُم بِٱلَّيۡلِ وَٱلنَّهَارِ سِرّٗا وَعَلَانِيَةٗ [البقرة: ۲۷۴] .

بین نهار و سرّ «واو» عطف نیاورده است، زیرا این دو (سر و علانیه) در شب و روز داخل می‌شوند. چه گفته شود که به عنوان مصدر منصوب شده‌اند چون دو نوع از انفاق هستند، یا گفته شود به عنوان حال منصوب هستند. چه به صورت سراً و علانیةً و چه با تقدير مسراً و معلناً، روشن می‌گردد که دروغی که مدعی گفت بیانگر جهل او به دلالت قرآن است. و جهل در تشیّع ناشناخته نیست.

پاسخ پنجم: اگر فرض کنیم که علی چنین کاری را انجام داده و آیه نیز در شأن او نازل شده است، آیا غیر از این است که در اینجا چهار درهم در چهار حالت مختلف انفاق شده و دروازۀ این عمل تا روز قیامت باز است. و كساني كه اين عمل را انجام مي‌دهند غیر قابل شمارشند. و هر فردی که اهل خیر و نیکی است حتما يا در شب انفاق مي‌کند يا روز،‌ يا پنهانی و يا آشکارا آن را انجام مي‌دهد. و این را نمی‌توان از ویژگی‌های فردی برشمرد و هیچ‌گونه دلالتی بر فضیلت امامت نمی‌کند.

* * *

[۲۵۲] به تفسیر حافظ ابن کثیر، آیت ۲۷۴ سورۀ بقره و احادیث و آثاری مبنی بر اینکه این آیه در مورد صاحبان اسب و یا کسانی که اسب‌ها را علوفه می‌دهند نازل شده است، مراجعه شود. سپس حافظ ابن کثیر روایتی از مجاهد موافق روایتی که ابن مطهر رافضی آورده و آنرا به ابن ابی حاتم نسبت داده ذکر کرده، و گفته است: و هم چنین ابن جریر آنرا از طریق عبدالوهاب بن مجاهد آورده و او ضعیف است، اما ابن مردویه آن را از طریق دیگر از ابن عباس آورده که این آیه در شأن علی بن ابیطالب نازل شده است. ابوعبدالرحمن گفته: هیثمی آن را در مجمع الزوائد ۶/ ۳۲۴ ذکر کرده و گفته است: طبرانی آنرا روایت نموده و در سند آن عبدالرحمن بن مجاهد آمده و او ضعیف است.