شناخت الله عز و جل

رد دیدگاه کسانی که خبر واحد را در باب عقیده حجت نمی‌دانند

علما و دانشمندان دینی، دیدگاه کسانی که خبر واحد را در باب عقیده حجت نمی‌دانند به دلایل مختلفی رد نموده‌اند؛ از آن جمله:

۱- این رأی که عقیده به وسیله‌ی احادیث آحاد ثابت نمی‌شود، بدعت است و هیچ گونه اساس و ریشه‌ای در شریعت ندارد و هر سخنی که اینگونه باشد، مردود است.

۲- خود این نظریه ـ یعنی این که خبر واحد در باب عقیده، حجت نیست ـ یک عقیده است و برای اثباتش به دلیل قطعی نیاز دارد که آنها برای این سخن خود، دلیل قطعی ندارند.

۳- اگر دلیلی قطعی مبنی بر این‌که عقاید به وسیله‌ی اخبار آحاد ثابت نمی‌شود وجود می‌داشت، حتما صحابه و همچنین تابعین و سلف صالح آن را می‌دانستند و به صراحت، بیان می‌کردند.

۴- این سخن مخالف منهج علمی صحابه است؛ زیرا همه‌ی صحابه خبری را که از رسول الله ص نقل می‌شد، می‌پذیرفتند، اگر چه آن را از زبان یک نفر می‌شنیدند و هیچ کدام از صحابه خبر صحابی دیگر را به دلیل این‌که خبرش واحد است، رد نمی‌کرد.

۵- دلایلی که بر وجوب عمل به کتاب و سنت دلالت دارند، شامل عقیده و احکام می‌شوند؛ پس اختصاص دادن این دلایل به احکام در صورتی که آحاد باشند، تخصیص بدون مخصص بوده و فاقد اعتبار است.

۶- خداوند پیامبرش را برای بلاغ مبین (تبلیغ آشکار) فرستاده است و مسلم است که بلاغ مبین این است که مخاطب را قانع نماید و علم را برایش حاصل کند؛ پس اگر خبر واحد مفید علم نمی‌بود، تبلیغ به وسیله‌ی آن انجام نمی‌گرفت؛ زیرا اتمام حجت تنها وقتی صورت می‌گیرد که علم بدان حاصل شود.

۷- این قول (که اخبار آحاد در باب عقیده واجب العمل نیستند) مستلزم بطلان عمل به اخبار آحاد در باب عقیده، پس از اصحاب که آنها مستقیما از رسول الله ص شنیده‌اند، می‌گردد؛ زیرا احادیث پیامبر اکرم ص قبل از تدوین، تنها به صورت آحاد به دست مردم رسیده‌اند و کسانی که احادیث را به صورت متواتر دریافت نموده‌اند، بسیار کم هستند. تازه اعلام این‌که فلان حدیث، متواتر است نزد آنها موجب علم نمی شود؛ زیرا این اعلام نیز خبر واحد است.

۸- این قول، موجب ترک عمل به احادیث آحادی می‌شود که در باب عقیده و احکام هستند؛ زیرا عمل نکردن به آنها در باب عقاید به معنی رد آن‌ها است؛ پس چگونه در باب احکام می‌توان بدان‌ها عمل کرد؟!

۹- علمای اصول آنگونه که شیخ شلتوت می‌گوید بر این رأی اتفاق نظر ندارند؛ بلکه امام مالک، امام شافعی، یاران امام ابو حنیفه، داوود بن علی و اطرافیانش همچون ابن حزم بر این باورند که خبر واحد موجب علم است. همچنین از علمای حنبلی نیز حسین بن علی کرابیسی، حارث بن اسد محاسبی و قاضی ابو یعلی بر این باورند که خبر واحد مفید علم است.