شناخت الله عز و جل

عقایدی که به وسیله‌ی احادیث ثابت شده‌اند

قبل از این‌که این موضوع را به پایان برسانیم به ذکر نمونه‌هایی از عقاید می‌پردازیم که به وسیله‌ی احادیث صحیح آحاد به ثبوت رسیده‌اند:

۱- عقیده به نبوت آدم ÷ و سایر پیامبرانی که در قرآن کریم به نبوت آنان تصریح نشده است.

۲- عقیده به برتری پیامبر اسلام ص بر سایر پیامبران.

۳- عقیده به شفاعت پیامبر اکرم ص در روز محشر.

۴- عقیده به شفاعت رسول اکرم ص برای مرتکبین گناهان کبیره از میان امتش.

۵- عقیده به همه‌ی معجزات پیامبر خدا ص به جز قرآن؛ از جمله معجزه‌ی شق القمر که با وجود ذکر آن در قرآن، آن را به گونه‌ای تأویل نموده‌اند که مخالف با احادیث صحیحی است که بدان تصریح نموده است.

۶- باور به احادیثی که از آفرینش موجودات، ویژگی‌های فرشتگان، جن، بهشت و دوزخ و این که آنها هم اکنون آفریده شده‌اند و این‌که حجر الأسود از سنگهای بهشت است، بحث می‌کنند.

۷- بسیاری از ویژگی‌های رسول الله ص که علامه سیوطی آن‌ها را در کتاب «الخصائص الکبری» آورده است؛ مانند وارد شدن به بهشت، دیدن اهل بهشت، دیدن آنچه که برای پرهیزگاران در آنجا تدارک دیده شده است و تسلیم شدن جن همراه رسول الله ص.

۸- یقین درباره‌ی این‌که ده یار بهشتی به طور حتم از اهل بهشت هستند.

۹- ایمان به سؤال و جواب منکر نکیر در قبر.

۱۰- ایمان به عذاب قبر.

۱۱- ایمان به ترازوی دو کفه در روز قیامت.

۱۲- ایمان به فشار قبر.

۱۳- ایمان به پل صراط.

۱۴- ایمان به حوض کوثر و این‌که هر کس یک بار از آن بنوشد، هرگز تشنه نخواهد شد.

۱۵- ایمان داشتن به رفتن هفتاد هزار نفر از امت رسول الله ص به بهشت بدون حساب و کتاب.

۱۶- ایمان به تمام ویژگی‌هایی که در حدیث صحیح برای قیامت و حشر و نشر بیان شده‌اند با وجود این‌که در قرآن بدان‌ها تصریح نشده است.

۱۷- ایمان به قضا و قدر، خیر و شر و این‌که خداوند سعادت و شقاوت، رزق و روزی، مدت عمر انسان را در علم خود نوشته است.

۱۸- ایمان به قلمی که همه چیز را نوشته است.

۱۹- ایمان به این‌که اهل گناهان کبیره برای همیشه در دوزخ نخواهند ماند.

۲۰- ایمان به این‌که ارواح شهیدان به شکل پرندگان سبزی در بهشت می‌باشند.

۲۱- ایمان به این‌که زمین اجازه‌ی پوساندن جسد پیامبران را ندارد.

۲۲- ایمان به این‌که خداوند فرشتگانی دارد که همواره در حال گردش بوده و درود و سلام امتش را به پیامبر اکرم ص می‌رسانند.

۲۳- ایمان داشتن به تمام علامات و نشانه‌های قیامت مانند ظهور مهدی، نزول عیسی ÷ و آمدن دجال و غیره.

قابل یادآوری است که همه‌ی عقاید فوق با اخبار آحاد به اثبات نرسیده‌اند؛ بلکه بعضی از این اعتقادات با احادیث متواتر به اثبات رسیده‌اند؛ اما چون این گروه از شناخت کافی در مورد احادیث متواتر و آحاد برخوردار نیستند باعث شده است که آنها تمام مسایل اعتقادی فوق یا بیشتر آنها را نپذیرند. در صورتی که احادیث ظهور دجال، پیدایش مهدی و نزول عیسی بن مریم متواترند چنانچه بسیاری از علما به تواتر آنها تصریح نمودهاند.

مصیبت بزرگ‌تر این است که آنها عقاید ثابت شده به وسیله‌ی احادیث متواتر و حتی‌اندیشه‌های اثبات شده به وسیله‌ی قرآن را به گمان این‌که این دلایل قطعی نیستند چنانچه اشاره کردیم، نمی پذیرند. به همین خاطر، آنان رؤیت پروردگار را در روز قیامت قبول ندارند حال آنکه این مطلب در قرآن کریم وارد شده است و احادیث متواتر نیز به بیان آن پرداخته‌اند؛ خداوند متعال می‌فرماید:

﴿وُجُوهٞ يَوۡمَئِذٖ نَّاضِرَةٌ٢٢ إِلَىٰ رَبِّهَا نَاظِرَةٞ٢٣﴾ [القيامة: ۲۲-۲۳]. «چهره‌هایی در روز قیامت، شاداب‌اند و بسوی پروردگارشان نگاه می‌کنند».

امام ابوالحسن اشعری معتزله را بخاطر تقلید از بزرگان و ‌اندیشمندان‌شان و رد نصوص قران و سنت، مورد نکوهش قرار می‌دهد و می‌گوید:

«خواهشات نفسانی منحرفان از راه حق امثال معتزله و قدری‌ها باعث شده است تا با تقلید از بزرگان و گذشتگانشان قرآن را طبق رأی و نظر شخصی خود، چنان تفسیر کنند که نه منشأ قرآنی دارد و نه از رسول الله ص نقل شده است و نه هیچ یک از علمای سلف به چنین تفسیری قائل بوده‌اند؛ بلی، آنها با روایاتی که صحابه از پیامبر اکرم ص نقل نموده‌اند مبنی بر این‌که مؤمنان در روز قیامت، خداوند را با چشمان‌شان مشاهده خواهند نمود، مخالفت ورزیده‌اند؛ حال آنکه این موضوع از جهات مختلفی و با احادیث و اخبار متواتری به اثبات رسیده است؛ هم چنین این گروه پا را فراتر گذاشته و شفاعت رسول الله ص را در حق گناهکاران، انکار نموده و روایات گذشتگان این امت را در این زمینه رد نموده‌اند و بالاتر از این، منکر عذاب قبر شده و نمی‌پذیرند که کافران در قبرهایشان دچار عذاب می‌شوند» [۶۴].

ابوالحسن اشعری در جای دیگری می‌گوید: «معتزله حوض و عذاب قبر را منکر شده‌اند» [۶۵]. و در کتاب «مقالات الاسلامیین» می‌گوید: معتزله و خواج درباره‌ی عذاب قبر دچار اختلاف شده‌اند؛ بعضی آن را نفی کرده‌اند و برخی دیگر آن را پذیرفته‌اند» [۶۶].

همچنین وی در جایی دیگر از کتابش می‌گوید: «درباره‌ی این‌که آیا شفاعت رسول الله ص شامل حال مرتکبان گناهان کبیره می‌شود یا خیر نیز اختلاف نظر وجود دارد؛ در این میان، معتزله این شفاعت را انکار کرده و چنین شفاعتی را باطل شمرده‌اند» [۶۷].

و در جای دیگری از مقالات می‌گوید: «معتزله قبول ندارند که خداوند داری چشم و دست است؛ همچنین معتزله دیدن خداوند را با چشم، آمدنش را در روز قیامت و نزول او را به آسمان دنیا باور ندارند؛ همچنین یکی دیگر از باورهای آنان، این است که افراد فاسق برای همیشه در دوزخ می‌مانند».

بله، آنان در موارد دیگری نیز با احادیث صحیح و متواتر حتی با آیات قرآن کریم مخالفت ورزیده‌اند. در اینجا ذکر این نکته را ضروری می‌دانم که هر کس، عقایدی را رد کند که با احادیث صحیح به اثبات رسیده‌اند، چنین شخصی راه و روش معتزله را در پیش گرفته و از راه و روش اهل سنت فاصله گرفته است.

[۶۴] نقل از کتاب«الإبانة عن اصول الدیانة» صفحه‌ی (۶) تألیف ابو الحسن اشعری. [۶۵] نقل از کتاب «الإبانة عن اصول الدیانة» صفحه‌ی (۷۵) تألیف ابو الحسن اشعری. [۶۶] مقالات الاسلامیین صفحه‌ی (۳۴۰) تألیف ابو الحسن اشعری. [۶۷] همان منبع.