شناخت الله عز و جل

مطلب دوم: عابد کسی است که زندگی‌اش را با بیم و امید سپری می‌کند

عبادت راستین و واقعی آن است که انسان، با محبت خداوند متعال و بیم از وی و خشوع و فروتنی در برابر او و امید به رحمت‌هایش زندگی کند.

عبادتی که توأم با محبت و بیم و امید نباشد، صرفا حرکات بی روحی است که هیچ تأثیری در زندگی شخص عبادت کننده نمی‌گذارد.

از طرفی دیگر، عبادت گذاری که خدا را دوست داشته باشد اما در برابر او متواضع و فروتن نباشد و با بیم و امید زندگی نکند، بسیار گرفتار گناه و معصیت می‌شود؛ چرا که این شخص به گمان این‌که خداوند را دوست دارد، نیازی به عمل نمی‌بیند و جرأت ارتکاب گناه پیدا می‌کند. در دوران نبی مکرم اسلام نیز گروهی وجود داشتند که بدون انجام هیچ عملی مدعی محبّت خداوند متعال بودند؛ اما خداوند متعال آنان را با این آیه‌ی قران کریم در بوته‌ی آزمایش قرار داد:

﴿قُلۡ إِن كُنتُمۡ تُحِبُّونَ ٱللَّهَ فَٱتَّبِعُونِي يُحۡبِبۡكُمُ ٱللَّهُ﴾ [آل عمران: ۳۱].

«بگو: اگر خدا را دوست می‌دارید، از من پیروی کنید تا خدا شما را دوست بدارد».

باید دانست که هر کس، مدعی محبت خدا شود، اما از پیامبرش پیروی نکند، کاذب و دروغگو است.

امام شافعی / می‌گوید: «اگر کسی را دیدید که روی آب راه می‌رود یا در فضا پرواز می‌کند، تا مطمئن نشده‌اید که از رسول الله ص پیروی می‌کند سخنش را تصدیق و باور نکنید».

همچنین اگر امید، همراه با خوف و خشیت خداوند نباشد، باعث می‌شود تا انسان بر انجام گناه جرأت پیدا کند و از عذاب و گرفت الهی غافل گردد:

﴿أَفَأَمِنُواْ مَكۡرَ ٱللَّهِۚ فَلَا يَأۡمَنُ مَكۡرَ ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡقَوۡمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ٩٩﴾ [الأعراف: ۹۹]

‏«آیا آنان از مجازات ناگهانی خداوند متعال ایمن و غافل شده‌اند؟ باید دانست که از مجازات ناگهانی خداوند فقط زیانکاران غافل می‌شوند». ‏

همچنین اگر ترس از عذاب خداوند متعال همراه با امید به رحمت‌هایش نباشد، باعث بدگمانی انسان نسبت به خداوند و ناامیدی از رحمت‌هایش می‌گردد؛ چنانکه خداوند متعال می‌فرماید:﴿إِنَّهُۥ لَا يَاْيۡ‍َٔسُ مِن رَّوۡحِ ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡقَوۡمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ﴾ [يوسف: ۸۷]. «از رحمت خداوند جز کافران ناامید نمی‌گردند».

پس عبادت راستین، عبادتی است که با بیم و امید انجام گیرد؛ خداوند متعال می‌فرماید:

﴿وَيَرۡجُونَ رَحۡمَتَهُۥ وَيَخَافُونَ عَذَابَهُۥٓۚ﴾ [الإسراء: ۵۷].

«و امیدوار به رحمت الهی هستند و از عذاب او هراسناکند».

و در سوره‌ی زمر می‌فرماید:

﴿أَمَّنۡ هُوَ قَٰنِتٌ ءَانَآءَ ٱلَّيۡلِ سَاجِدٗا وَقَآئِمٗا يَحۡذَرُ ٱلۡأٓخِرَةَ وَيَرۡجُواْ رَحۡمَةَ رَبِّهِۦۗ﴾[الزمر: ۹]. «آیا چنین شخص مشرکی که بیان کردیم، بهتر است ـ یا کسی که در اوقات شب با سجده و قیام، به طاعت و عبادت مشغول است در حالی که از آخرت بیمناک، و به رحمت پروردگارش امیدوار است».

بلی، عبادت واقعی، عبادتی است که با امید به رحمت الهی و ترس از عذاب الهی انجام گیرد؛ چنانکه خداوند متعال درباره‌ی خانواده‌ی ذکریا ÷ می‌فرماید:

﴿إِنَّهُمۡ كَانُواْ يُسَٰرِعُونَ فِي ٱلۡخَيۡرَٰتِ وَيَدۡعُونَنَا رَغَبٗا وَرَهَبٗاۖ وَكَانُواْ لَنَا خَٰشِعِينَ﴾ [الأنبياء: ۹۰].

«آنان به انجام کارهای نیک می‌شتافتند و با بیم و امید، ما را صدا می‌زدند و در برابر ما خاشع و فروتن بودند».

گاهی، این امید است که دست بنده‌ی نیکوکار را می‌گیرد و به کمک او می‌شتابد و چنان وضعیتی برایش ایجاد می‌نماید که نزدیک است از فرط شوق و خوشحالی به‌سوی خداوند به پرواز درآید. و گاهی هم چنان بیم و هراسی او را فرا می‌گیرد که نزدیک است از خشیت الهی ذوب شود. پس چنین انسانی، همواره در صدد جلب خشنودی خداوند است و در عین حال، از عقاب و عذاب وی می‌ترسد. بلی، بندگان نیکوکار از عذاب خداوند به خودش پناه می‌برند و به رحمت‌های الهی امیدوارند.