شناخت الله عز و جل

مطلب سوّم: ارکان عبادت

عبادت سه رکن دارد

اخلاص: یعنی این‌که هدف بنده از عبادت، خشنودی خداوند متعال و آخرت باشد. رسول الله ص فرمود:

«إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ، وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى، فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى اللهِ وَرَسُولِهِ فَهِجْرَتُهُ إِلَى اللهِ وَرَسُولِهِ ، وَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى دُنْيَا يُصِيبُهَا أَوْ إِلَى امْرَأَةٍ يَنْكِحُهَا فَهِجْرَتُهُ إِلَى مَا هَاجَرَ إِلَيْهِ» [۲۱۵].

(اعمال به نیت‌ها بستگی دارند و با هر کس، مطابق نیتش رفتار می‌شود. پس هر کس برای خشنودی خدا و رسولش هجرت نماید، هجرتش برای خدا و رسولش خواهد بود. و هر کس، به خاطر مقاصد دنیوی یا ازدواج با زنی، هجرت کند، به دنیا دست می‌یابد و با آن زن، ازدواج می‌کند. در نتیجه، دستاورد هجرت هر کس، همان چیزی است که به خاطر آن، هجرت نموده است).

پس باید بدانیم که اگر کسی اخلاص نداشته باشد، عبادتش باطل می‌گردد.

۲-صداقت: منظور از صداقت، راستی در اراده و تصمیم است؛ بدین صورت که بنده تمام سعی و تلاشش را در پیروی از اوامر خداوند و پرهیز از مناهی او به خرج دهد و برای دیدار با خدا، خود را آماده کند و عجز و تکاهل و سستی در عبادت را ترک کند.

۳- پیروی از سنت رسول الله ص

یعنی خداوند را باید مطابق شریعت و به شیوه‌ای که خداوند فرموده و رسول الله ص دستور داده است، عبادت کنیم؛ زیرا بندگی بدون علم، بدعت به همراه می‌آورد که رسول الله ص مردم را از آن برحذر داشته و آن را مورد نکوهش قرار داده است و بعنوان ضلالت و گمراهی معرفی نموده است: «وَكُلُّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ، وَكُلُّ بِدْعَةٍ ضَلالَةٌ، وَكُلُّ ضَلالَةٍ فِي النَّارِ».

(آری، هر نوآوری در دین، بدعت است و هر بدعتی، گمراهی است و هر گمراهی در دوزخ است).

ما باید متوجه باشیم که عمل انسان بدعت گذار مردود و غیر مقبول است. در صحیح بخاری و مسلم از عایشه ل روایت است که رسول الله ص فرمود: «مَنْ أَحْدَثَ فِى أَمْرِنَا هَذَا مَا لَيْسَ مِنْهُ فَهُوَ رَدٌّ». (هرکس در دین ما از طرف خود چیزی بوجود آورد، مردود است.) و در روایتی از صحیح مسلم آمده است که فرمود: «مَنْ عَمِلَ عَمَلًا لَيْسَ عَلَيْهِ أَمْرُنَا فَهُوَ رَدٌّ» [۲۱۶]. (هر کس، عملی انجام دهد که طبق دستور ما نباشد، پذیرفته نیست).

لذا عباداتی که این سه رکن را نداشته باشند، از هیچ اعتباری برخوردار نیستند. پس تا زمانی که قصد و عزم و اراده‌ی راستین بوجود نیاید، عبادت تحقق نمی‌یابد؛ زیرا که عبادت به یک آرزوی محض مبدل می‌گردد وانسان به انجام آن، همت نمی‌گمارد. در نتیجه، اراده و عزمی برای انجام عبادت، وجود نخواهد داشت. همچنین تا زمانی که اخلاص و پیروی از رسول الله ص وجود نداشته باشد، خداوند عبادت را نمی‌پذیرد.

[۲۱۵] صحیح بخاری و صحیح مسلم؛ نگا: کتاب «مقاصد المکلفین» ص (۵۱۹). [۲۱۶] نگا: جامع الاصول تألیف ابن اثیر (۱/ ۲۸۹) حدیث شماره (۷۵).