سالگردها و مناسبت های ناروا

مطلب دوم: عتیره ذبح) ماه رجب

علما عتیرۀ رجب را به چند صورت تفسیر کرده‌اند، از آن جمله:

ابوعبیده می‌گوید: عتیره همان رجبیه است، و رجبیه حیوانی بود که در ماه رجب ذبح می‌شد، که اهل جاهلیت بوسیلۀ این ذبح و قربانی قصد تقرب به خدا را داشتند، و این ذبح به این صورت بود که عرب‌ها در زمان جاهلیت هر گاه می‌خواستند کاری را انجام دهند نذر می‌کردند اگر موفق شوند از میان گوسفندانشان در ماه رجب چنین و چنان ذبح و قربانی نمایند، که به آن‌ها ‌عتائر می‌گفتند [۳۸۲].

ابن منظور بیان می‌کند: در زمان جاهلیت شخص می‌گفت: اگر شترهایم صد تا شود عتیره‌ای برای آن‌ها ‌انجام خواهم داد، هر گاه به صد نفر می‌رسیدند بخل می‌ورزید و از میان شتران ذبح نمی‌کرد و می‌رفت آهویی را شکار می‌نمود و آن را ذبح می‌کرد [۳۸۳].

ابوداود می‌گوید: عتیره در دهۀ اول ماه رجب صورت می‌گرفت [۳۸۴].

خطابی می‌گوید: عتیره تفسیر و معنی آن در حدیث گوسفندی است که در ماه رجب ذبح می‌شود، و این معنی مشابه معنای حدیث بوده و مناسب احکام دینی است، اما آن عتیره‌ای که اهل جاهلیت آن را انجام می‌دادند چیزی بود که آن را برای بُت‌ها ذبح می‌کردند و خون آن را روی سر آن حیوان می‌ریختند، و العتر به معنی ذبح و سر بریدن است [۳۸۵].

قول صحیح ان‌شاءالله ... - این است که آن‌ها ‌این ذبح را بدون نیت نذر در ماه رجب انجام می‌دادند، و این عادت را مانند قربانی درمیان خود قرار داده بودند، و بعضی هم این عتیره را نذر می‌کردند، همانطور که قربانی را نذر می‌کردند، آن هم به دلیل گفتار پیامبر جکه می‌فرماید: «علي كل أهل بيت أضحاة وعتيرة» [۳۸۶]. «بر تمام اهل خانواده قربانی و ذبح ماه رجب واجب است».

و این همان چیزی است که پیامبر جدر ابتدای اسلام با تأیید این کار اهل جاهلیت آن را ثابت نمود، که این کار غیر نذر بود که بعداً نسخ شد، چون اگر عتیره همان نذر بود نسخ نمی‌شد، چون انسان هر زمان ذبح گوسفندی را نذر کند بر او واجب است به آن وفا کند [۳۸٧].

[۳۸۲] به غریب الحدیث، (۱/۱٩۵-۱٩۶) مراجعه شود. [۳۸۳] به لسان العرب، (۴/۵۳٧) ماده عتر مراجعه شود. [۳۸۴] به سنن ابی داود، (۳/۲۵۶)، کتاب الأضاحی، حدیث شماره (۲۸۳۳) مراجعه شود. [۳۸۵] به معالم السنن، (۴/٩۲)، اول کتاب الضحایا، حدیث شماره (۲۶٧۰) مراجعه شود. [۳۸۶] رواه احمد فی مسنده، (۴/۲۱۵) و رواه النسائی فی سننه، (٧/۱۶٧-۱۶۸) و رواه الترمذی فی سننه، (۳/۳٧)، حدیث شماره (۱۵۵۵)، و لفظ حدیث از او است و گفته: این حدیث حسن غریب است، و سنن ابوداود ۳/ ۲۵۶ کتاب الضحایا، حدیث شماره: ۲٧۸۸، و خطابی گفته: ابورمله (از راویان این حدیث) مجهول است. به معالم السنن، حدیث شماره: ۲۶٧۰ کتاب الضحایا مراجعه شود، و منذری گفته: و گفته شده این حدیث منسوخ است، به مختصر سنن ابوداود کتاب الضحایا، حدیث شماره: ۲۶٧۸۰ مراجعه شود. [۳۸٧] به شرح الکبیر لابن قدامه، (۲/۳۰۴-۳۰۵) مراجعه شود.