فصل سوم: تلاش‌های علما در برابر جریان جعل حدیث
کسی که موضعگیری علما از زمان صحابهشتا دوران تدوین سنت را در برابر جریان جعل حدیث مطالعه نماید و تلاش‌های بی‌وقفه‌ی ایشان را در راه سنت و جدا کردن صحیح از غیرصحیح بررسی کند، ناگزیر بدین نکته اذعان می‌نماید که تلاش و کوشش آن‌ها در این راستا، در نوع خود بی‌نظیر بوده و تلاشی فراتر از آن امکان نداشته است. هم‌چنین بدین نتیجه می‌رسد که روش منتخب آنان در نقد و بررسی، بهترین شیوه بوده است و به‌طور قطع می‌توان ادعا نمود که علما، نخستین کسانی بودند که قواعد و اصول نقد علمی را در باب اخبار و روایات بنا نهادند و تلاش‌هایشان در این زمینه، مایه‌ی افتخار و بالیدن نسل‌های بعدی اسلام، بر سایر امت‌هاست.
آری! این، فضل خداست که به هرکس که بخواهد، ارزانی می‌دارد.
اینک به اقداماتی اشاره می‌کنیم که در زمینه‌ی نقد و بررسی سنت صورت گرفت و دسیسه‌ی نابودی سنت را ناکام ساخت: