جایگاه سنت در قانونگذاری

امام مسلم (۲۰۴-۲۶۱ هجری)

امام مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری، یکی از ائمه و مشاهیر حدیث می‌باشد که در سال۲۰۴ هجری در نیشابور متولد شد. از دوران کودکی به طلب علم پرداخت و بدین منظور به عراق، حجاز، شام و مصر سفر نمود و از مشایخ آن دیار و از شیوخ امام بخاری و دیگران بهره جست.

وی به امام بخاری محبت وافری داشت و همواره به وی احترام می‌گذاشت. از این رو کتاب صحیح خویش را نیز به شیوه امام بخاری در الجامع الصحيح گردآوری نمود، اما در اواخرعمر، ارتباط‌شان مقداری به تیرگی گرایید.

سرانجام امام مسلم در سال ۲۶۱ هجری در نیشابور درگذشت.

کتاب امام مسلم که به نام صحیح شهرت دارد و از مهمترین کتب حدیث می‌باشد، در ردیف کتاب بخاری قرار گرفته است، اما اکثر علما بنابر امور ذیل بخاری را بر مسلم ترجیح داده‌اند:

۱- شرط ملاقات راویان با یکدیگر و عدم اکتفا به هم عصر بودن از دیدگاه بخاری.

۲- دقت فقهی امام بخاری و مشتمل بودن کتابش بر استنباط‌های فقهی.

۳- دقت امام بخاری در مورد رجال، بگونه‌ای که تعداد راویانی که حفاظ حدیث بر آن‌ها در بخاری انگشت گذاشته‌اند،۸۰ نفر است. در حالی که در کتاب مسلم تعداد آن‌ها به۱۶۰ تن می‌رسد.

۴- در بخاری فقط۷۸ حدیث از طرف برخی به شاذ و معلول بودن متهم است، در حالی که در صحیح مسلم۱۳۰ حدیث با این اتهام مواجه می‌باشد.

از این رو بیشتر علما، صحیح بخاری را بر صحیح مسلم ترجیح داده، بر برتری امام بخاری بر امام مسلم در زمینه حدیث اتفاق دارند؛ خود امام مسلم نیز بر این امر اعتراف نموده است. از سویی امام مسلم، شاگرد امام بخاری است. البته کتاب صحیح مسلم از نظر برخی امور فنی مربوط به تألیف کتاب، بر صحیح بخاری ترجیح دارد. چنانکه پیدا کردن حدیث در مسلم، به مراتب از پیدا کردن حدیث در بخاری آسانتر است.

علاوه بر این، مسلم، مقدمه زیبایی بر کتابش نوشته و در آن به شرح شیوه خود در جمع آوری احادیث پرداخته است.

در مورد برتری بخاری یا مسلم، چنین سروده‌اند:

قالوا: لمسلم فضـل
قلت : البخاري أعلي
قالوا : المكرر فيـه
قلت : المكرر أحلي

«گفتند: مسلم، ‌دارای فضل است؛ گفتم: بخاری، برتر می‌باشد. گفتند: در بخاری، ‌احادیث تکراری آمده؛ گفتم: تکرار، شیرین‌تر است».

تعداد احادیث مسلم، بدون تکرار۴۰۰۰ حدیث و با تکرار ۷۲۷۵ می‌باشد. تعداد زیادی از حفاظ حدیث به شرح کتاب امام مسلم پرداخته‌اند که صاحب كشف الظنون پانزده شرح را ذکر کرده است. مشهورترین آن‌ها شرح امام حافظ ابوزکریا یحیی بن شرف نووی شافعی (۶۷۶ هـ) است. همینطور تعداد زیادی از علما صحیح مسلم را اختصار نموده‌اند که مشهورترین آنان، احمد بن عمر قرطبی (۶۵۶هـ) و حافظ زکی الدین عبدالعظیم منذری (۶۵۶هـ) می‌باشند. [۳۳۹]

[۳۳۹] تهذیب الأسماء از نووی ۲/۹ و مفتاح السنة ص۴۶