۳۶- باب النفقة على العيال
باب نفقه زن و فرزند و خادم
قال الله تعالی:
﴿وَعَلَى ٱلۡمَوۡلُودِ لَهُۥ رِزۡقُهُنَّ وَكِسۡوَتُهُنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِ﴾[البقرة: ۲۳۳].
«و بر صاحب فرزند، لازم است که خوراک و پوشاک مادر را به‌گونه‌ای شایسته و عرفی بپردازد».
وقال تعالی:
﴿لِيُنفِقۡ ذُو سَعَةٖ مِّن سَعَتِهِۦۖ وَمَن قُدِرَ عَلَيۡهِ رِزۡقُهُۥ فَلۡيُنفِقۡ مِمَّآ ءَاتَىٰهُ ٱللَّهُۚ لَا يُكَلِّفُ ٱللَّهُ نَفۡسًا إِلَّا مَآ ءَاتَىٰهَاۚ﴾[الطلاق: ۷].
«آن‌که ثروتمند است، از ثروت خود خرج کند و آن که تنگدست است، از چیزی که خداوند به او داده است، خرج کند، خداوند، بر هیچ‌کس جز به اندازه‌ای که به او داده است، تکلیف نمی‌کند».
وقال تعالی:
﴿وَمَآ أَنفَقۡتُم مِّن شَيۡءٖ فَهُوَ يُخۡلِفُهُ﴾[سبأ: ۳۹].
«و هر چه (در راه خدا) انفاق کنید، خداوند بدل آن را (در دنیا یا آخرت) به شما خواهد داد».
۲۸۹- «وعن أبي هريرة سقال: قال رسولُ اللَّه ص: «دِينَارٌ أَنْفَقْتَهُ في سبيلِ اللَّه، وَدِينَارٌ أَنْفَقتَهُ في رقَبَةٍ، ودِينَارٌ تصدَّقْتَ بِهِ عَلَى مِسْكِينٍ، وَدِينَارٌ أَنْفقْتَهُ علَى أَهْلِكَ، أَعْظمُهَا أَجْراً الَّذي أَنْفَقْتَهُ علَى أَهْلِكَ»» رواه مسلم.
۲۸۹. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «دیناری که در راه خدا انفاق کنی، دیناری که به فقیری صدقه دهی، دیناری که در راه آزاد کردن بنده‌ای ببخشی و دیناری که نفقه‌ی زن و فرزندت کنی، بزرگ‌ترین آنها از حیث پاداش، آن است که برای خانواده‌ات خرج کرده‌ای»» [۳۳۱].
۲۹۰- «وعن أبي عبدِ اللَّهِ وَيُقَالُ له: أبي عبدِ الرَّحمن ثَوْبانَ بْن بُجْدُدَ مَوْلَى رسولِ اللَّه صقال: قال رسولُ اللَّه ص: «أَفْضَلُ دِينَارٍ يُنْفِقُهُ الرَّجُلُ دِينَارٌ يُنْفِقُهُ عَلَى عِيالِهِ، وَدِينَارٌ يُنْفِقُهُ عَلَى دابَّتِهِ في سبيلِ اللَّه، ودِينَارٌ يُنْفِقُهُ علَى أَصْحابه في سبِيلِ اللَّهِ»» رواه مسلم.
۲۹۰. «از ابوعبدالله ـ یا ابو عبدالرحمن ـ ثوبان بن بجدد سخادم پیامبر صروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «بهترین مالی که مرد خرج می‌کند، مالی است که خرج خانواده‌اش می‌نماید و مالی است که در راه خدا برای مرکبش خرج و مالی است که برای یارانش در راه خدا صرف می‌کند»» [۳۳۲].
۲۹۱- «وعن أُمِّ سلَمَةَ بقَالَتْ: قلتُ يا رسولَ اللَّهِ، هَلْ لي أَجْرٌ في بني أبي سلَمةَ أَنْ أُنْفِقَ علَيْهِمْ، وَلَسْتُ بتَارِكَتِهمْ هَكَذَا وهَكَذَا، إِنَّما هُمْ بنِيَّ؟ فقال: «نَعَمْ لَكِ أَجْرُ ما أَنْفَقْتِ علَيهِم»» متفقٌ علیه.
۲۹۱. از«ام‌المؤمنین ام سلمه لروایت شده است که گفت: گفتم: ای رسول خدا! در مورد فرزندان ابوسلمه، اگر برای آنها خرج کنم، آیا اجری خواهم داشت؟ و من چنین و چنان و اینجا و آنجا، آنها را ترک نخواهم کرد، آنان فرزندان من هستند، پیامبر صفرمودند: «بله، پاداش آنچه که برایشان انفاق می‌کنی، برای توست»» [۳۳۳].
۲۹۲- «وعن سعد بن أبي وقَّاص سفي حدِيثِهِ الطَّويلِ الذِي قَدَّمْناهُ في أَوَّل الْكِتَابِ في بَابِ النِّيَّةِ أَنَّ رسول اللَّه صقال له: «وَإِنَّكَ لَنْ تُنْفِقَ نَفَقَةً تَبْتَغِي بِهَا وَجهَ اللَّه إلاَّ أُجِرْتَ بها حَتَّى ما تَجْعلُ في في امرأَتِكَ»» متفقٌ عليه.
۲۹۲. «از سعدبن ابی وقاصس در حدیث طولانی او که پیشتر در اول کتاب در باب نیت [۳۳۴]آوردیم، روایت شده است که پیامبر صبه او فرمودند: «هر چه را تنها در راه رضای خداوند صرف کنی، در برابر آن، پاداش خواهی گرفت، حتی در برابر آنچه که در دهان زنت قرار می‌دهی»» [۳۳۵].
۲۹۳- «وعن أبي مَسْعُودٍ الْبَدرِيِّ س، عن النبي صقال: «إِذَا أَنْفَقَ الرَّجُلُ على أَهْلِهِ نفقَةً يحتَسبُها فَهِي لَهُ صدقَةٌ»» متفقٌ علیه.
۲۹۳. «از ابومسعود بدری سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «هر گاه مرد، در رضای خدا و به امید پاداش او، برای زن و فرزندش خرج کند، این عمل برای او صدقه خواهد بود»» [۳۳۶].
۲۹۴- «وعن عبدِ اللَّهِ بنِ عمرو بنِ العاص بقال: قال رسولُ اللَّه ص: «كَفی بِالـمرْءِ إِثْماً أَنْ يُضَيِّعَ مَنْ يقُوتُ»» حديثٌ صحيحٌ رواه أَبو داود وغيره.
ورواه مسلم في صحيحه بمعنَاهُ قال: «كَفی بِالـمرْءِ إِثْماً أَنْ يَحْبِسَ عَمَّنْ يملِكُ قُوتَهُ».
۲۹۴. «از عبدالله بن عمر بن عاص بروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «برای گناه مرد همین کافی است که در پرداخت هزینه‌های کسی که مخارجش بر عهده‌ی اوست، کوتاهی کند و از او دریغ نماید»» [۳۳۷].
و مسلم این حدیث را ـ با لفظی دیگر ـ در صحیح خود روایت کرده است که فرمودند: «برای گناه انسان، همین کافی است که مخارج کسی را که قوتش در دست اوست، از وی منع کند».
۲۹۵- «وعن أبي هريرةَ سأَن النبيَّ صقال: «مَا مِنْ يوْمٍ يُصْبِحُ الْعِبَادُ فِيهِ إِلاَّ ملَكَانِ يَنْزلانِ، فَيقولُ أَحدُهُما: اللَّهُمَّ أَعْطِ مُنْفِقاً خَلفاً، ويَقولُ الآخَرُ: اللَّهُمَّ أَعْطِ مُمْسِكاً تَلَفاً»» متفقٌ عليه.
۲۹۵. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «هر روز که بندگان صبح می‌کنند، دو فرشته پایین می‌آیند؛ یکی از آنها می‌گوید: خداوندا! به بخشنده و خرج کننده، عوض عطا کن و دیگری می‌گوید: خداوندا! به بخیل و خودداری کننده از خرج، تلف و ضرری برسان»» [۳۳۸].
۲۹۶- «وعنه عن النبي صقال: «الْيَدُ الْعُلْيا خَيْرٌ مِنَ الْيدِ السُّفْلَى وابْدَأْ بمن تَعُولُ، وَخَيْرُ الصَّدَقَةِ مَا كَانَ عَنْ ظَهْرِ غِنَى، ومَنْ يَسْتَعِففْ، يُعِفَّهُ اللَّهُ، ومَنْ يَسْتَغْنِ يُغْنِه اللَّهُ»» رواه البخاری.
۲۹۶. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «دست بالاتر (بخشنده) از دست پایین‌تر (طلب کننده و گیرنده‌ی بخشش) بهتر است و (انفاق را) از خانواده‌ات شروع کن و بهترین صدقه آن است که شخص بعد از برآوردن نیازهای خود خانواده‌اش پرداخت کند و کسی که از گدایی و طلب کردن مال از مردم حیا کند، خداوند او را عفیف و بی‌نیاز می‌سازد و هر کس استغنا بورزد و دارای عزت نفس باشد، خداوند او را بی‌نیاز می‌گرداند»».
[۳۳۱] مسلم روایت کرده است؛ [(۹۹۵)]. [۳۳۲] مسلم روایت کرده است؛ [(۹۹۴)]. [۳۳۳] متفق علیه است؛ [[(۱۴۶۷)، م(۱۰۰۱)]. [۳۳۴] [حدیث شماره‌ی ۶]. [۳۳۵] متفق علیه است؛ [خ(۱۲۹۵)، م(۱۶۲۸)]. [۳۳۶] متفق علیه است؛ [خ(۵۵)، م(۱۰۰۲)]. [۳۳۷] حدیث صحیحی است که ابوداود روایت کرده است. [(۱۶۹۲)]. [۳۳۸] متفق علیه است؛ [خ(۱۴۴۲)، م(۱۰۱۰)].