ریاض الصالحین در سخنان پیامبر امین - جلد اول

۵۲- باب فضل الرجاء
باب فضیلت رجا (امید به رحمت خداوند)

وقال الله تعالی:

﴿وَأُفَوِّضُ أَمۡرِيٓ إِلَى ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ بَصِيرُۢ بِٱلۡعِبَادِ٤٤ فَوَقَىٰهُ ٱللَّهُ سَيِّ‍َٔاتِ مَا مَكَرُواْ﴾[غافر: ۴۴-۴۵].

«خداوند از زبان عبد صالح (مؤمن خانواده‌ی فرعون)می‌گوید: «... و کار خود را به خدا واگذار می‌نمایم، (چرا که) خداوند بر بندگان بینا و آگاه است. خداوند نیز (چنین بنده‌ی مؤمنی را تنها نگذاشت و) او را از بدی‌های توطئه‌ها و نیرنگ‌های آنان، محفوظ و مصون داشت».

۴۴۰- «وعن أبي هريرة س، عن رسول اللَّه صأَنَّهُ قال: «قالَ اللَّه، ﻷ، أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدي بي، وأَنَا مَعَهُ حَيْثُ يَذْكُرُني، وَاللَّهِ للَّهُ أَفْرَحُ بتَوْبةِ عَبْدِهِ مِنْ أَحَدِكُمْ يجدُ ضالَّتَهُ بالْفَلاةِ، وَمَنْ تَقَرَّبَ إِلَيَّ شِبْراً، تَقرَّبْتُ إِلَيْهُ ذِرَاعاً، وَمَنْ تَقَرّبَ إِلَيَّ ذِراعاً، تقَرَّبْتُ إليه بَاعاً، وإِذَا أَقْبَلَ إِلَيَّ يمْشي، أَقبلتُ إلَيه أُهَرْوِلُ»» متفقٌ عليه، وهذا لفظ إحدى رِوايات مسلم. وهذا لفظ إحدى روايات مسلم‏.‏ وتقدم شرحه في الباب قبله‏.‏

وروي في الصحيحين ‏:‏ ‏"‏وأنا معه حين يذكرني‏"‏ بالنون، وفي هذه الرواية ‏"‏حيث" بالثاء وكلاهـمـا صحيح‏.‏

۴۴۰. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «خداوند ﻷمی‌فرماید: من با گمان بنده‌ام نسبت به من، همراهم (با او چنان رفتار می‌کنم که او گمان می‌برد) و در هر جا مرا یاد کند، (با توفیق و هدایت خود) با او خواهم بود؛ به خدا سوگند، خداوند به توبه‌ی بنده‌اش مسرورتر از یکی از شماست که گمشده‌ی خود را در بیابان بیابد و هر کس یک وجب به من نزدیک شود، من یک ذراع (نیم متر) به او نزدیک می‌شوم و هر کس به اندازه‌ی یک زراع به من نزدیک شود، من به اندازه‌ی فاصله‌ی دو دست باز و کشیده، به او نزدیک می‌شوم و وقتی که به من روی آورد در حالی که راه می‌رود، من به او رو می‌کنم در حال که می‌دوم»» [۵۰۱].

در صحیحین چنین روایت شده است: «در هر وقت، مرا یاد کند، من با او خواهم بود». و در این روایت «هر جا» آمده است و هر دو درست است.

۴۴۱- «وعن جابِر بن عبدِ اللَّه ب، أَنَّهُ سَمعَ النَبِيَّ ص، قَبْلَ موْتِهِ بثلاثَةِ أَيَّامٍ يقولُ: «لا يموتن أَحَدُكُم إِلاَّ وَهُوَ يُحْسِنُ الظَّنَّ باللَّه ﻷ»» رواه مسلم.

۴۴۱. «از جابربن عبدالله سروایت شده است که گفت: او سه روز قبل از وفات پیامبر صاز ایشان شنیدند که می‌فرمود: «هر یک از شما باید قبل از وفات، گمان و ظنش را به خداوند متعال نیکو کند»» [۵۰۲].

۴۴۲- «وعن أَنسٍ سقال: سمعتُ رسولَ اللَّهِ صيقول: «قال اللَّه تعالى: يَا ابْنَ آدَمَ إِنَّكَ مَا دَعوْتَني وَرَجوْتَني غَفَرْتُ لَكَ عَلى ما كَانَ مِنكَ ولا أُبَالِي، يا ابن آدمَ، لَوْ بَلغَتْ ذُنُوبُكَ عَنَانَ السماءِ، ثم اسْتَغْفَرْتَني غَفَرتُ لَكَ، يَا ابْنَ آدَم، إِنَّكَ لَو أَتَيْتَني بِقُرابٍ الأَرْضِ خطايا، ثُمَّ لَقِيْتَني لا تُشْرِكُ بِي شَيْئاً، لأَتَيْتُكَ بِقُرَابِهَا مَغْفِرَةً»» رواه الترمذي. وقال: حديث حسن.

«عَنَانُ السمـاءِ» بفـتح العين، قيل: هو مَا عَنَّ لَكَ منها، أي: ظَهَرَ إذَا رَفَعْتَ رَأْسَكَ، وقيلَ: هو السَّحَابُ.

و «قُرابُ الأرض» بضم القاف، وقيلَ بكسرِها، والضم أصح وأشهر، وهو: ما يقارِبُ مِلأَهَا، والله أعلم.

۴۴۲. «از انس سروایت شده است که گفت: از پیامبر شنیدم که می‌فرمود: «خداوند متعال می‌فرماید: ای فرزند آدم! تا وقتی که مرا بخوانی و به من امیدوار باشی، همه‌ی آنچه از توصادر شده (گناهان گذشته‌ی تو) را می‌بخشم و (به چگونگی گناه) توجه نمی‌کنم، ای فرزند آدم! اگر گناهان تو از کثرت و بزرگی به ابرهای آسمان برسد و سپس از من آمرزش بخواهی، تو را می‌آمرزم، ای فرزند ادم! اگر به اندازه‌ی گنجایش زمین، گناه به‌سوی من بیاوری و سپس در حالی به من برسی که چیزی را شریک من قرار نمی‌دهی، با گنجایش زمین مغفرت و آمرزش به استقبال تو می‌آیم»» [۵۰۳].

[۵۰۱] متفق علیه است؛ [خ(۷۴۰۵)، م(۲۶۷۵)]. آنچه در متن آمده، لفظ یکی از روایت‌های مسلم است و شرح آن در باب قبل [به شماره ی: ۴۱۳] گذشت. [۵۰۲] مسلم روایت کرده است؛ [(۲۸۷۷)]. [۵۰۳] ترمذی روایت کرده [(۳۱۵۵)] گفته است: حدیثی حسن است.