۳۹- باب حق الجار والوصية به
باب حق همسایگان و توصیه به مراعات ایشان
قال الله تعالی:
﴿وَٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَلَا تُشۡرِكُواْ بِهِۦ شَيۡٔٗاۖ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَٰنٗا وَبِذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡيَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰكِينِ وَٱلۡجَارِ ذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡجَارِ ٱلۡجُنُبِ وَٱلصَّاحِبِ بِٱلۡجَنۢبِ وَٱبۡنِ ٱلسَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُكُمۡ﴾[النساء: ۳۶].
«(تنها) خداوند را عبادت کنید و هیچ چیزی را شریک او قرار ندهید و به پدر و مادر، خویشاوندان، یتیمان، درماندگان و بیچارگان، همسایگان خویشاوند و غیر خویشاوند، دوست نزدیک، در راه ماندگان، بندگان و کنیزان، نیکی کنید».
۳۰۳- «وعن ابنِ عمرَ وعائشةَ بقَالا: قال رسولُ اللَّه ص: «مَا زَالَ جِبْرِيلُ يُوصِينِي بِالجارِ حتَّى ظَنَنتُ أَنَّهُ سيُوَرِّثُهُ»» متفقٌ عليه.
۳۰۳. «از ابن عمر و عایشه بروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «جبرئیل پیوسته در مورد همسایه به من توصیه می‌فرمود تا اندازه‌ای که گمان بردم که او، به زودی همسایه را وارث همسایه اعلام خواهد کرد»» [۳۴۶].
۳۰۴- «وعن أبي ذرٍّ سقال: قال رسول اللَّه ص: «يَا أَبَا ذرّ إِذا طَبَخْتَ مَرَقَةً، فَأَكْثِرْ مَاءَها، وَتَعَاهَدْ جِيرَانَكَ»» رواه مسلم.
وفي رواية له عن أبي ذرّ قال: «إن خليلي صأَوْصَانِي: «إِذا طبخْتَ مَرَقاً فَأَكْثِرْ مَاءَهُ ثُمَّ انْظُرْ أَهْلَ بَيْتٍ مِنْ جِيرانِكَ، فَأَصِبْهُمْ مِنْهَا بِمعْرُوفٍ»».
۳۰۴. «از ابوذر سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «ای اباذر! هر گاه آبگوشتی پختی، آبش را زیاد کن و همسایه‌ات را به یاد داشته باش»» [۳۴۷].
در روایتی دیگر از مسلم از ابوذر سآمده است که گفت: «دوستم؛ پیامبر صمرا وصیت فرمود که هرگاه آبگوشتی پختی، آبش را زیاد کن، سپس به خانواده‌هایی از همسایه‌هایت توجه کن و به طور نیک و پسندیده، از آن غذا به آنان بده».
۳۰۵- «وعن أبي هريرة سأَن النبي صقال: «واللَّهِ لا يُؤْمِنُ، واللَّهِ لا يُؤْمِنُ» قِيلَ: منْ يا رسولَ اللَّهِ؟ قال: «الَّذي: لا يأْمنُ جارُهُ بَوَائِقَهُ»» متفق عليه.
وفي رواية لـمسلمٍ: «لا يَدْخُلُ الجنَّة مَنْ لا يأْمنُ جارُهُ بوَائِقهُ».
«الْبَوائِقُ» الْغَوَائِل وَالشُّرُّورُ.
۳۰۵. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «به خدا سوگند ایمان ندارد، به خدا سوگند ایمان ندارد، به خدا سوگند ایمان ندارد!»، سؤال شد: ای رسول خدا! چه کسی ایمان ندارد؟ فرمودند: «کسی که همسایه‌اش از خطر شرارت و فتنه‌ی او ایمن نباشد»» [۳۴۸].
وفي رواية لـمسلمٍ: «لا يَدْخُلُ الجنَّة مَنْ لا يأْمنُ جارُهُ بوَائِقهُ». در روایت دیگری از مسلم آمده است: «هر کس که همسایه‌اش از شر او ایمن نباشد، داخل بهشت نمی‌شود».
۳۰۶- وعنه قال: «قال رسول اللَّه ص: «يَا نِسَاءَ المُسلِمَاتِ لا تَحْقِرَنَّ جارَةٌ لجارتِهَا وَلَوْ فِرْسَنَ شَاةٍ»» متفقٌ عليه.
۳۰۶. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «ای زنان مسلمان! نباید زن همسایه‌ای (هدیه‌ی خود به) زن همسایه‌اش را کوچک بشمارد، اگرچه استخوان کف پای گوسفندی باشد»» [۳۴۹].
۳۰۷- «وعنه أَن رسول اللَّه صقال: «لا يَمْنَعْ جارٌ جارَهُ أَنْ يغْرِزَ خَشَبَةً في جِدارِهِ» ثُمَّ يَقُولُ أَبو هريرة: مَالي أَرَاكُمْ عنْهَا معْرِضِينَ، واللَّهِ لأرمينَّ بها بيْنَ أَكْتَافِكُمْ» متفقٌ عليه.
رُوى «خَشَبهُ» بالإِضَافَةِ والجمْعِ، ورُوِي «خَشبَةً» بالتَّنْوِينَ عَلَى الإِفْرَادِ. وقوله: مالي أَرَاكُمْ عنْهَا مُعْرِضِينَ: يعني عنْ هذِهِ السُّنَّةِ.
۳۰۷. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «همسایه نباید مانع همسایه‌اش شود که اگر نیاز داشت، چوبی در دیوارش فرو برد»؛ سپس ابوهریره سمی‌گوید: چرا می‌بینم که شما از این سنت رویگردان هستید! به‌خدا سوگند! این (سنت) را به شانه‌های شما خواهم زد. (کنایه از اجرا کردن دستور است)»» [۳۵۰].
۳۰۸- «وعنه أَن رسول اللَّه صقال: «مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ باللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ، فَلا يُؤْذِ جَارَهُ، وَمَنْ كَان يُؤْمِنُ بِاللَّهِ والْيَوْمِ الآخرِ، فَلْيكرِمْ ضَيْفهُ، وَمَنْ كَانَ يُؤْمنُ بِاللَّهِ وَالْيومِ الآخِرِ، فَلْيَقُلْ خَيْراً أَوْ لِيَسْكُتْ»» متفقٌ عليه.
۳۰۸. «از ابوهریره سروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، همسایه‌اش را اذیت نکند، هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، مهمانش را احترام بگذارد، هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، یا سخن نیک بگوید، یا ساکت باشد»» [۳۵۱].
۳۰۹- «وعن أبي شُريْح الخُزاعيِّ سأَن النبي صقال: «مَنْ كَانَ يُؤمِنُ بِاللَّهِ والْيوْمِ الآخِرِ، فَلْيُحسِنْ إلِى جارِهِ، ومنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ واليومِ الآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفهُ، ومنْ كانَ يؤمنُ باللَّهِ واليومِ الآخرِ فَلْيَقُلْ خَيْراً أَوْ لِيسْكُتْ»» رواه مسلم بـهذا اللفظ، وروى البخاري بعضه.
۳۰۹. «از ابوشریح خزاعی س روایت شده است که پیامبر صفرمودند: «هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، به همسایه‌اش نیکی کند، هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، یا سخن نیک بگوید، یا ساکت باشد»» [۳۵۲].
۳۱۰- «وعن عائشة بقالت: قلت: يا رسول اللَّه إِنَّ لي جَارَيْنِ، فَإِلى أَيِّهما أُهْدِى؟ قال: «إلى أَقْربهمِا مِنْك باباً»» رواه البخاری.
۳۱۰. «از حضرت عایشه لروایت شده است که گفت: از پیامبر صسؤال کردم: ای رسول خدا! من دو همسایه دارم، به کدام‌شان (غذا یا مانند آن) هدیه کنم؟ فرمودند: «به آن که در خانه‌اش به تو نزدیک‌تر است»» [۳۵۳].
۳۱۱- «وعن عبدالله بن عمر بقال: قالَ رسولُ الله ص: «خيرُ الأصحابِ عند اللهِ تعالى خيرُهم لصاحبِهِ و خيرُ الجيرانِ عند اللهِ تعالى خيرُهم لجارِه»» رواه الترمذي وقال: حديث حسن.
۳۱۱. «از عبدالله بن عمر بروایت شده است که پیامبر صفرمودند: «بهترین دوستان نزد خدا، کسی است که برای دوستش بهتر و بهترین همسایه‌ها نزد خدا، کسی است که برای همسایه‌ی خود بهتر باشد»» [۳۵۴].
[۳۴۶] متفق علیه است؛ [خ(۶۰۱۴)و(۶۰۱۵)، م(۲۶۲۴) و (۲۶۲۵)]. [۳۴۷] مسلم روایت کرده است؛ [(۴/۲۰۲۵)]. [۳۴۸] متفق علیه است؛ [خ(۶۰۱۶)، م(۴۶)]. [۳۴۹] متفق علیه است؛ [خ(۲۵۶۶)، م(۱۰۳۰)]. [این حدیث قبلاً هم به شماره‌ی ۱۲۴، آمده است]. [۳۵۰] متفق علیه است؛ [خ(۲۴۶۳)، م(۱۶۰۹)]. [۳۵۱] متفق علیه است؛ [خ(۶۰۱۸)، م(۴۷)]. [۳۵۲] مسلم [(۴۸)] با این لفظ و بخاری [(۶۰۱۹)] نیز بعضی از آن روایت کرده‌اند. [۳۵۳] بخاری روایت کرده است؛ [(۶۰۲۰)]. [۳۵۴] ترمذی [(۱۹۴۵)] روایت کرده و گفته است: حدیثی حسن است.