آل رسول خدا ج

قول صحیح این است که آل رسول خدا جهمان اهل بیت او هستند. این قول از شافعی و احمد نقل شده و ابوجعفر و دیگران نیز آن را برگزیده‏اند.

همه‎ی بنی‌هاشم همچون عباس و پسرش و حارث بن عبدالمطلب و همچنین دختران پیامبر جنیز در این مجموعه قرار می‏گیرند. همچنین بر اساس یکی از دو قول، پسران مطلب نیز مشمول آل پیامبر هستند.

قول صحیح این است که همسران پیامبر ج، آل آن حضرت محسوب می‌شوند، چون در صحیحین به نقل از پیامبر جروایت شده که آن حضرت به مسلمانان می‏آموخت که این گونه بر او صلوات بفرستند: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَزْوَاجِهِ وَ ذُرِّيَّتِهِ» [۲]«پروردگارا، بر محمد و همسران و نسل او درود بفرست»! چون مطابق قرآن همسر ابراهیم ÷ آل و اهل بیت او و همسر لوط ÷نیز آل و اهل بیت او هستند [۳]. پس چگونه می‏شود که همسران پیامبر ججزء آل و اهل بیت او قرار نگیرند؟ به علاوه در این آیات آمده است: ﴿يَٰنِسَآءَ ٱلنَّبِيِّ مَن يَأۡتِ مِنكُنَّ بِفَٰحِشَةٖ مُّبَيِّنَةٖ يُضَٰعَفۡ لَهَا ٱلۡعَذَابُ ضِعۡفَيۡنِۚ وَكَانَ ذَٰلِكَ عَلَى ٱللَّهِ يَسِيرٗا ٣٠ ۞وَمَن يَقۡنُتۡ مِنكُنَّ لِلَّهِ وَرَسُولِهِۦ وَتَعۡمَلۡ صَٰلِحٗا نُّؤۡتِهَآ أَجۡرَهَا مَرَّتَيۡنِ وَأَعۡتَدۡنَا لَهَا رِزۡقٗا كَرِيمٗا ٣١ يَٰنِسَآءَ ٱلنَّبِيِّ لَسۡتُنَّ كَأَحَدٖ مِّنَ ٱلنِّسَآءِ إِنِ ٱتَّقَيۡتُنَّۚ فَلَا تَخۡضَعۡنَ بِٱلۡقَوۡلِ فَيَطۡمَعَ ٱلَّذِي فِي قَلۡبِهِۦ مَرَضٞ وَقُلۡنَ قَوۡلٗا مَّعۡرُوفٗا ٣٢ وَقَرۡنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلَا تَبَرَّجۡنَ تَبَرُّجَ ٱلۡجَٰهِلِيَّةِ ٱلۡأُولَىٰۖ وَأَقِمۡنَ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتِينَ ٱلزَّكَوٰةَ وَأَطِعۡنَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥٓۚ إِنَّمَا يُرِيدُ ٱللَّهُ لِيُذۡهِبَ عَنكُمُ ٱلرِّجۡسَ أَهۡلَ ٱلۡبَيۡتِ وَيُطَهِّرَكُمۡ تَطۡهِيرٗا ٣٣﴾[الأحزاب: ۳۰-۳۳]. «‏ای همسران پیغمبر! هر کدام از شما مرتکب گناه آشکاری شود (از آنجا که مفاسد گناهان شما در محیط تأثیر سوئی دارد و به شخص پیغمبر هم لطمه می‌زند) کیفر او دو برابر (دیگران) خواهد بود، و این برای خدا آسان است.‏‏ و هر کس از شما در برابر خدا و پیغمبرش خضوع و اطاعت کند و کار شایسته انجام دهد، پاداش او را دو چندان خواهیم داد، و برای او (در قیامت) رزق و نعمت ارزشمندی فراهم ساخته‌ایم.‏‏ ای همسران پیغمبر! شما (در فضل و شرف) مثل هیچ یک از زنان (عادی مردم) نیستید. اگر می‌خواهید پرهیزگار باشید (به گونه هوس‌انگیز) صدا را نرم و نازک نکنید (و با اداء و اطواری بیان ننمائید) که بیمار دلان چشم طمع به شما بدوزند. و بلکه به صورت شایسته و برازنده سخن بگوئید. (بدان‌گونه که مورد رضای خدا و پیغمبر او است). ‏‏ و در خانه‌های خود بمانید (و جز برای کارهائی که خدا بیرون رفتن برای انجام آنها را اجازه داده است، از خانه‌ها بیرون نروید) و همچون جاهلیت پیشین در میان مردم ظاهر نشوید و خودنمائی نکنید (و اندام و وسائل زینت خود را در معرض تماشای دیگران قرار ندهید) و نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید و از خدا و پیغمبرش اطاعت نمائید. خداوند قطعاً می‌خواهد پلیدی را از شما اهل بیت (پیغمبر) دور کند و شما را کاملاً پاک سازد». بنابراین، می‏بینیم که در این آیات همه‎ی روی سخن با همسران پیامبر جبوده و امر و نهی و وعده و بیم دادن متوجه آنان است اما از آن جایی که روشن شده که فایده‎ی موجود در این آیات، همسران پیامبر جو دیگر اهل بیت آن حضرت را در بر می‌گیرد، تطهیر در آیه با این خطاب مختص همسران پیامبر جنیست بلکه شامل همه‎ی اهل بیت می‏شود، و حضرت علی و فاطمه و حسن و حسین ‡به این حکم، مستحق ترند و بدین خاطر پیامبر ج، فقط برای آنان دعا کرد.

عترت نیز همه‎ی بنی‏هاشم می‌باشند و سرور عترت خود رسول خداجاستپ [۴].

دوستان و یاران حضرت محمدج

درمیان خویشاوندان و نزدیکان پیامبرج مؤمن و کافر و نیکوکار و بدکار وجود داشتند، و چنانچه اگر کسی از آنان همچون حضرت علی، جعفر، حسن و حسین شصاحب فضل بوده، فضل شان تنها به خاطر ایمان و تقوایشان بود، نه به خاطر رابطه‎ی خویشاوندی! پس آنان به اعتبار داشتن ایمان و تقوا دوستان آن حضرت هستند نه به اعتبار رابطه‎ی خویشاوندی.

دوستان و یاران پیامبر جمرتبه و درجه‏ای فراتر از خاندان او دارند. هر چند بعد از پیامبر جبر آل او صلوات فرستاده می‏شود اما اقتضایش این نیست که آنان از دوستان و یاران پیامبرجکه صلوات بر آنان فرستاده نمی‏شود برترند؛ چون پیامبران و فرستادگان جزو دوستان آن حضرت هستند و آنان از اهل بیت پیامبر جبرترند با این وصف پس از پیامبرج بر آنان درود فرستاده نمی‏شود.

بنابراین، گاهی امری به مفضول اختصاص داده می‏شود و لازمه‌اش این نیست که او از فاضل برتر است. دلیلش این است که بر همسران پیامبر جنیز صلوات فرستاده می‏شود همان گونه که در صحیحین آمده است [۵]. و به اتفاق همه‎ی دانشمندان اسلامی، پیامبران از همه‎ی همسران آن حضرت برترند.

اما پرهیزکاران امت پیامبر جنیز دوستان و یاران او هستند همان گونه که در صحیحین آمده است: «إِنَّ آلَ بَنِيْ فُلاَنٍ لَيْسُوا لِى بِأَوْلِيَاءَ، إِنَّمَا وَلِيِّىَ اللَّهُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِينَ» [۶]. «آل بنی فلان اولیاء من نیستند ولی من فقط خدا و مؤمنان صالح هستند».

پیامبر جاظهار داشته که دوستان او مؤمنان صالح هستند. همچنین در حدیث دیگری آمده است: «إنَّ أوليائي الـمتقون، حيث كانوا وأين كانوا» [۷]. «دوستان و یاران من پرهیزکاران و تقواپیشگان هستند از هر جا و هر کجا که باشند».

خداوند متعال می‏فرماید: ﴿وَإِن تَظَٰهَرَا عَلَيۡهِ فَإِنَّ ٱللَّهَ هُوَ مَوۡلَىٰهُ وَجِبۡرِيلُ وَصَٰلِحُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ﴾[التحریم: ۴]. «و اگر بر ضدّ او همدست شوید (و برای آزارش بکوشید، باکی نیست) خدا یاور او است، و علاوه از خدا، جبرئیل، و مؤمنان خوب و شایسته».

در حدیث صحیح به نقل از پیامبر جآمده است که می‏فرماید: «وددت أني رأيت إخواني قالوا: أولسنا إخوانك؟! قال: بل أنتم أصحابي، وإخواني قوم يأتون من بعدي يؤمنون بي ولم يروني» [۸]. «دوست دارم که برادران خود را می‏دیدم. گفتند: مگر ما برادران تو نیستیم؟ فرمود: بلکه شما اصحاب من هستید. برادرانم قومی هستند که بعد از من می‏آیند، به من ایمان می‏آورند در حالی که مرا ندیده‏اند».

حال که چنین است، پس دوستان و یاران پیامبر جتقواپیشگان هستند که بین او و آنان قرابت و نزدیکی دینی، ایمانی و تقوایی وجود دارد و این نزدیکی و قرابت دینی از نزدیکی و قرابت نسبی باعظمت‏تر است و نزدیکی بین قلب‏ها و روح‏ها عظیم‌تر از قرابت و نزدیکی بین جسم‏هاست [۹].

[۲] بخاری این روایت را در کتاب الدعوات (۸۰) ب (۳۳) و مسلم آن را در باب الصلاة علی النبی جبعد التشهد ج (۱) ص(۳۰۶) و امام احمد در ج (۵) ص(۳۷۴) با لفظ «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ، وَعَلَى أَزْوَاجِهِ وَذُرِّيَّتِهِ...» استخراج کرده‏اند. [۳] ﴿فَرَاغَ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِۦ فَجَآءَ بِعِجۡلٖ سَمِينٖ ٢٦﴾[الذاریات: ٢٦] «‏به دنبال آن، پنهانی به سوی خانواده‎ی خود رفت، و گوساله‎ی فربه‌ای را (که بریان کرده بودند، برای ایشان) آورد». ﴿فَأَسۡرِ بِأَهۡلِكَ بِقِطۡعٖ مِّنَ ٱلَّيۡلِ﴾[الحجر: ٦٥] «بنابراین، در پاسی از شب خانواده‌ات را با خود بردار». [۴] منهاج السنة النبویة: چاپ بولاق ص (۲۱، ۱۰۵، ۶۵، ۶۶) و منهاج السنة: ج۲ ناشر (مکتبة الریاض الحدیثة ص ۳۳۶-۳۳۷). [۵] حدیث پیش از این ذکر شد. [۶] مسلم با شماره (۲۱۵) و بخاری در کتاب (۷۸) ب(۱۴) و امام احمد در ج (۴) ص (۲۰۳) آن را آورده‌اند. [۷] امام احمد به نقل از معاذ بن جبل روایت کرده است: «إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِىَ الْمُتَّقُونَ مَنْ كَانُوا وَ حَيْثُ كَانُوا»: «مستحق‌ترین افراد به من، پرهیزکاران هستند، هر کس و هر کجا که باشد». [۸] مسلم در ک(۲) ص(۲۴۹) و بخاری در ک(۴) ب(۳) آن را آورده‌اند. [۹]. - ج(۴) ص(۲۱، ۲۲).