حدیث شماره ۲۹۸
(۱) حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ، حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ، عَنْ أَيُّوبَ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ شَقِيقٍ قَالَ: سَأَلْتُ عَائِشَةَ رَضِی الله تعالی عَنها عَنْ صِيَامِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ؟ قَالَتْ: كَانَ يَصُومُ حَتَّى نَقُولَ قَدْ صَامَ، وَيُفْطِرُ حَتَّى نَقُولَ قَدْ أَفْطَرَ . قَالَتْ: وَمَا صَامَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ شَهْرًا كَامِلاً مُنْذُ قَدِمَ الْمَدِينَةَ إِلَّا رَمَضَانَ.
۲۹۸ ـ (۱) ... عبدالله بن شقیقس گوید: از عایشهل پیرامون روزهی پیامبر گرامی اسلام ج پرسیدم؟ وی در پاسخ گفت: گاهی اوقات اتفاق می‌افتاد که رسول خدا ج آن‌چنان به گرفتن روزه(ی مستحبی) ادامه می‌دادند تا اینکه با خود می‌گفتیم: دیگر روزه را نمی‌خورند و افطار نخواهند کرد؛ و گاهی نیز چنان افطار می‌کردند و روزهی(ی مستحبی) نمی‌گرفتند که با خود می‌گفتیم: دیگر نمی‌خواهند روزه بگیرند.
عایشهل در ادامه گوید: از زمانی که پیامبر ج به مدینه‌ی منوّره آمدند (و مکّه را به قصد آنجا ترک نمودند و هجرت کردند)، هیچگاه یک ماهِ کامل غیر از رمضان را روزه نگرفتند.
&
«صیام»: روزه. در زبان عربی، «صوم» به معنی «امساک و خود داری» است؛ و در اصطلاح فقهی و شرعی: «خود داری همراه با قصد عبادت است از: خوردن و آشامیدن و روابط زناشویی و سایر چیزهایی که روزه را باطل می‌کنند، از طلوع فجر صادق تا غروب آفتاب».
و روزهی ماه رمضان، در روز دوشنبه، دوم ماه شعبان، سال دوم بعد از هجرت، واجب گردید.
و روزه، دارای فواید معنوی، جسمی و اجتماعی فراوانی است؛ که برخی از آن‌ها عبارتند از:
۱- انسان را به صبر و شکیبایی عادت می‌دهد.
۲- خویشتن داری را به انسان آموزش می‌دهد.
۳- خصلت پرهیزگاران را در انسان تقویت می‌کند.
۴- نظم و هماهنگی را میان مردم مسلمان، گسترش می‌بخشد.
۵- عشق به عدالت و برابری را در انسان، عمیق می‌گرداند.
۶- مهربانی و دلسوزی و احساس مسئولیت را در انسان به وجود می‌آورد.
۷- با شرّ و فسادِ در میان مردم رویارویی می‌نماید.
۸- دستگاه گوارش را پالایش و پاکیزه می‌نماید.
۹- جسم را از اضافات و رسوب‌ها پاک می‌گرداند.
۱۰- از چاقی بدن و چربی‌های موجود در آن می‌کاهد؛ زیرا رسول خدا ج فرموده است: «روزه بگیرید تا تندرست بمانید.» و ...
و روزه دارای اقسام و انواعی است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
الف) روزهی مستحب:
روزه گرفتن در روزهای زیر مستحب است:
۱- برای غیر حاجیان به هنگام حج، روزهی روز «عرفه»، یعنی روز نهم ماه ذی الحجة، مستحب است.
۲- روزه گرفتن در نهم و دهم ماه محرم ـ تاسوعا و عاشورا ـ مستحب می‌باشد.
۳- روزهی شش روز از ماه شوّال.
۴- روزهی نیمه‌ی اول ماه شعبان.
۵- روزهی ده روز اول ماه ذی الحجه.
۶- روزهی همه‌ی ماه محرم.
۷- روزهای سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه که آن‌ها را «ایام البیض» می‌نامند.
۸ و ۹- روزهی روزهای دوشنبه و پنج شنبه‌ی هر هفته.
۱۰- روزهی یک روز درمیان.
۱۱- روزه گرفتن جوانان مجرّدی که فرصت و توانایی مالی ازدواج را ندارند، مستحب می‌باشد.
ب) روزهی مکروه:
روزه گرفتن در روزهای زیر کراهت دارد:
۱- روزهی حاجیانی که برای ادای مناسک حج، در عرفات حضور دارند.
۲- تنها روز جمعه را روزه گرفتن مکروه است.
۳- روز شنبه را به تنهایی روزه گرفتن نیز کراهیت دارد.
۴- روزه گرفتن در نیمه‌ی آخر ماه شعبان نیز مکروه است.
ناگفته نماند که روزه گرفتن در روزهایی که بیان شد، کراهتش کراهت «تنزیهی» است؛ امّا روزه گرفتن به شیوه‌ی زیر دارای کراهت «تحریمی» است:
۱- دو یا چند روز را بدون افطار روزه گرفتن (روزهی وصال).
۲- روزهی روز شک، که روز سی‌ام ماه شعبان است.
۳- یک سال را پشت سرهم روزه گرفتن.
۴- روزهی مستحب گرفتن زن بدون اجازه‌ی شوهرش، هنگامی که شوهرش در مسافرت نیست.
ج) روزهی حرام:
و در روزهای زیر روزه گرفتن حرام است:
۱- روزهای عید فطر و عید قربان.
۲- سه روز پس از عید قربان (ایام التشریق).
۳- روزهی خانم‌ها در ایّام عادت ماهیانه (حیض)؛ و پس از تولّد فرزند تا پاک شدن (نفاس).
۴- روزه گرفتن بیماری که روزه باعث شدّت بیماری یا مرگ احتمالی او بشود، حرام است.
«یفطر»: روزه نمی‌گرفت.
«شهراً کاملاً»: یک ماه کامل.
«منذ قدم المدینة»: از هنگامی که پیامبر ج به مدینه هجرت کردند. رسول خدا ج خانه‌ی خویش را در مکه در شب بیست و هفتم ماه صفر، سال چهاردهم بعثت ـ مطابق با ۱۲ یا ۱۳ سپتامبر ۶۲۲ میلادی ـ ترک کردند و با رفیقشان ابوبکر صدیقس پیش از طلوع فجر، از مکه خارج شدند.
و در روز دوشنبه، هشتم ربیع الاول، سال چهاردهم بعثت ـ سال یکم هجری ـ مطابق با ۲۳ سپتامبر ۶۲۲ میلادی، رسول خدا ج در قباء فرود آمدند؛ و در این روز رسول خدا ج پنجاه و سه سال تمام داشتند، نه کمتر و نه زیادتر؛ از بعثت ایشان سیزده سال تمام گذشته بود. البته بنابر قول کسانی که می‌گویند: آن حضرت ج نهم ماه ربیع الاول سال ۴۱ از عام الفیل مبعوث به رسالت شده‌اند؛ اما بنا بر قول کسانی که می‌گویند: ایشان در ماه رمضان سال ۴۱ از عام الفیل به کرامت نبوّت نائل شده‌اند، در این روز، دوازده سال و پنج ماه و ۱۸ روز یا ۲۲ روز از بعثت ایشان گذشته بود.
به هر حال، پیامبر ج چند روز را در قباء اقامت کردند، و پس از آن، به مدینه‌ی منوّره وارد شدند.