قواعد و رهنمودهای بیداری اسلامی

مثال دوم: موضع پیامبر ( ج ) در برابر معاویه بن حکم سلمی (س):

از معاویه ابن حکم سلمیسروایت است که گفت: در حالی که با پیامبر ج نماز می‌خواندم، مردی عطسه زد و من گفتم: یرحمک الله، مردم به من خشک دوختند، من هم گفتم: مادرم به عزایم بنشیند، چرا به من نگاه می‌کنید؟ آن‌ها شروع به زدن دست‌هایشان بر ران‌های خود نمودند دیدم آن‌ها می‌خواهند مرا ساکت کنند، من ساکت شدم، پیامبر ج وقتی نماز را تمام کرد، پدر و مادرم فدایش باد نه قبل از او و نه بعد از او، معلمی بهتر از او ندیده‌ام، سوگند به خدا نه بر من پرخاش کرد نه مرا زد و نه به من ناسزا گفت، فرمود: نماز برای سخن مردم مناسب نیست، بلکه نماز یعنی فقط تسبیح و تکبیر و خواندن قرآن» [۱۶].

در اینجا به یک فایده فقهی از این حدیث دست پیدا می‌کنیم آن این است که از این حدیث ثابت می‌شود که اگر کسی در نماز به نادانی یا به فراموشی سخنی گفت نمازش صحیح است، به طور مثال اگر کسی در حال خواندن نماز بود و دیگری آمد و به او گفت: کلید خانه کجا است من می‌خواهم بیرون بروم؟!

فردی که در حالت نماز بود، گفت: کلید روی پنجره اتاق است اما به فراموشی این سخن را گفت آیا نمازش باطل می‌شود یا نه؟! اگر به فراوشی گفته باشد نماز درست است، خداوند متعال فرموده است: ﴿رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذۡنَآ إِن نَّسِينَآ أَوۡ أَخۡطَأۡنَاۚ﴾[البقرة: ۲۸۶]. یعنی: «پروردگارا اگر ما فراموش کردیم یا به خطا رفتیم ما را مگیر».

توجه: از خلال مثال اول و دوم دو فایده برای ما حاصل می‌شود:

۱- استفاده از نرمی در برخورد با جاهل، زیرا جاهل معذور است و وقتی او را تعلیم بدهی قانع می‌شود برخلاف معاند و معارض.

۲- هرگاه انسان به نجاستی آلوده شد، باید بی‌درنگ برای تمیزکردن آن بشتابد، زیرا وقتی بادیه‌نشینی ادرارش را تمام کرد، پیامبر ج دستور داد یک دلو آب بر محل ادرار ریخته شود و در این کا تأخیر نورزید. بنابراین، شایسته است که هرگاه بدنت یا لباست یا محل نمازت به نجاستی آلوده شده باید بی‌درنگ برای تمیزکردن آن بشتابی؛ زیرا ممکن است فراموش کنی و با لباس آلوده یا بدن کثیف و یا بر جای کثیف نماز بخوانی.

در حدیثی آمده است که کودکی پیش پیامبر ج آورده شد و ایشان ج چون مهربان بود، وقتی کودک را در آغوش خود گذاشت کودک ادرار کرد، «فَدَعَا بِمَاءٍ»پیامبر ج آب خواست «فَأَتْبَعَهُ إِيَّاهُ»یعنی بر محل ادرار بلافاصله آب پاشید [۱۷]. و حرف فاء که در این حدیث ذکر شده است، بر ترتیب و تعقیب دلالت دارد، پس بر این دلالت دارد که باید فوراً و بلافاصله برای رفع نجاست و آلودگی بشتابیم.

[۱۶] قسمتی از حدیث شماره (۳۳ – ۵۳۷) به روایت مسلم کتاب المساجد و مواضع الصلوة، باب (۷). [۱۷] بخاری به روایت عائشهلشماره (۲۲۲) الفتح (۱ / ۳۸۹)، کتاب الوضوء باب (۵۹).