قواعد و رهنمودهای بیداری اسلامی

انسان نباید در دین خداوند بدون علم سخن بگوید

{۷۳} در مورد افرادی که مردم را به راه خدا دعوت می‌دهند، و به دیدار می‌روند، مردم را به مساجد فرا می‌خوانند، و بعضی از آن افراد از علم و دانش چیزی سر درنمی‌آورند، در این مورد چه نصیحت و توصیه‌ای ارائه می‌دهید؟

* در روش اصلاح مردم به نظر من باید راه‌ها و وسایل مناسب را جستجو کرد، به شرطی که آن وسیله حرام و ممنوع نباشد؛ زیرا وسایل در حد خود حکمی ندارند، بلکه وسایل حکم اهداف و مقاصد را دارند، اما وسایلی که از آن‌ها نهی شده، نباید در دعوت بکار گرفته شوند، مانند این که رقص و ساز را وسیله‌ای برای جلب مردم قرار دهد تا مردم را اینگونه به راه خدا دعوت بدهد، اما چنین کاری حرام است، و فایده‌ای نخواهد داشت، زیرا خداوند شفا و بهبود امت خود را در آنچه بر امت حرام کرده قرار نداده است.

پس استفاده از وسایل در دعوت‌دادن به راه خدا جایز است، به شرطی که وسایل ممنوع نباشند، زیرا وسیله به اعتبار ذات خود عبادت نیست، اما راهی به سوی هدف و مقصد می‌باشد.

و این که آن‌ها به دیدار مردم می‌روند، و برایشان قرآن تلاوت می‌کنند و به اندازۀ مقدور احادیث پیامبر ج را بیان می‌دارند و با آن‌ها همسفر می‌شوند تا آن‌ها را یاد بدهند، و راهنمایی کنند، بدون تردید چنین کاری خوب است، اما از این نظر که آن‌ها بدون علم سخن می‌گویند، جایز نیست. زیرا نباید انسان در دین خدا بدون علم سخن بگوید، خداوند متعال فرموده است: ﴿قُلۡ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ ٱلۡفَوَٰحِشَ مَا ظَهَرَ مِنۡهَا وَمَا بَطَنَ وَٱلۡإِثۡمَ وَٱلۡبَغۡيَ بِغَيۡرِ ٱلۡحَقِّ وَأَن تُشۡرِكُواْ بِٱللَّهِ مَا لَمۡ يُنَزِّلۡ بِهِۦ سُلۡطَٰنٗا وَأَن تَقُولُواْ عَلَى ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ ٣٣﴾[الأعراف: ۳۳]. یعنی: «بگو خداوند حرام کرده است کارهای نابهنجار را خواه آن چیزی که آشکارا انجام پذیرد، و ظاهر گردد و خواه آن چیزی که پوشیده انجام گیرد و پنهان ماند و بزهکاری را و ستمگری را که به هیچ وجه درست نیست، و این که چیزی را شریک خدا کنید، بدون دلیل و برهانی که از سوی خدا مبنی بر حقانیت خبر در دست باشد، و این که به دروغ از قول خدا چیزی را بیان دارید که نمی‌دانید».

و نیز فرموده است: ﴿وَلَا تَقۡفُ مَا لَيۡسَ لَكَ بِهِۦ عِلۡمٌۚ إِنَّ ٱلسَّمۡعَ وَٱلۡبَصَرَ وَٱلۡفُؤَادَ كُلُّ أُوْلَٰٓئِكَ كَانَ عَنۡهُ مَسۡ‍ُٔولٗا ٣٦﴾[الإسراء: ۳۶]. یعنی: «از چیزی دنباله‌روی نکن که از آن ناآگاهی، بی‌گمان چشم و گوش و دل همه مورد پرس و جوی از آن قرار می‌گیرد».

و به این مناسبت دوست دارم بسیاری از سخنرانان را که در سخنرانی‌های خود احادیث لجام گسیخته و نادرست را ذکر می‌کنند تذکر دهم.

و این احادیث یا ضعیف‌اند و یا موضوع هستند، و سخنرانان می‌گویند: ما مردم را فقط توسط چنین احادیثی هست که جذب می‌کنیم، و این اشتباه بزرگی است، زیرا احادیث صحیح و قرآن خدا ما را از استفاده از احادیث ضعیف و موضوع بی‌نیاز می‌کند.