قواعد و رهنمودهای بیداری اسلامی

فرق عالم و دعوتگر

{۲} تفاوت عالم و دعوتگر چیست؟

* تفاوت عالم و دعوتگر مشخص است، دعوتگر کسی است که برای رساندن قانون و شریعت الهی به مردم تلاش می‌کند و گاهی آنان را با تشویق و گاهی با بیم‌دادن از عذاب الهی به راه خدا فرا می‌خواند.

و عالم کسی است که خداوند به او علم داده است، و ممکن است عالم دعوتگر باشد و ممکن است دعوتگر نباشد، او در حق علم خویش بسیار کوتاهی نموده است و او را نمی‌توان وارث به حق و کامل پیامبر ج خواند، زیرا پیامبران (علیهم الصلاة والسلام) دیناری و درهمی از خود بجای نگذاشتند، بلکه آن‌ها علم را به عنوان ارث و ترکه برای مردم گذاشتند، پیامبر ج فرموده است: «إِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الأَنْبِيَاءِ إِنَّ الأَنْبِيَاءَ لَمْ يُوَرِّثُوا دِينَارًا وَلاَ دِرْهَمًا إِنَّمَا وَرَّثُوا الْعِلْمَ فَمَنْ أَخَذَ بِهِ فَقَدْ أَخَذَ بِحَظٍّ وَافِرٍ» [۳۸]یعنی: «همانا علماء وارثان پیامبران‌اند، و همانا پیامبران از خود درهم و دیناری به ارث نگذاشتند، بلکه علم را به میراث گذاشتند، پس هرکسی علم را گرفت و بدست آورد بهرۀ بزرگی بدست آورده است».

پس هرکسی که علم بیاموزد و به راه خدا دعوت بدهد او بحق به اندازه‌ای که دستورات پیامبران را اجرا می کند، به همان میزان وارث به حق پیامبران شمرده می‌شود، اما این که بعضی می‌گویند: بدون علم هم می‌توان دعوتگر بود اگر هدف‌شان این است که بدون علم فراوانی که بتواند فتوا بدهد و مناظره کند و مسایل را استدلال نماید، می‌توان گفتۀ آن‌ها را پذیرفت، اما اگر منظورشان این است که فرد می‌توان دعوت بدهد، در حالی که آنچه را که به آن دعوت نمی‌دهد نمی‌داند، بدون تردید چنین سخنی درست نیست و من افرادی را که به این صورت می‌خواهند مردم را به حق دعوت دهند از این کار برحذر می‌دارم، زیرا چنین فردی فسادانگیزی و خرابکاری‌اش از اصلاح بیشتر است. همانطور که مشاهده شده است.

[۳۸] ابوداود به شماره (۳۶۴۱) کتاب باب العلم (۱) و ابن ماجه به شماره (۲۲۳)، المقدمه باب (۱۷) و ترمذی به شماره (۲۶۸۲) کتاب العلم باب (۱۹) وارناؤوط در شرح السنه (۱ / ۲۷۶) به روایت ابوداود این حدیث را حسن دانسته است.