دوم این که باید به حالت فردی که دعوت داده می‌شود آگاهی داشته باشد
هنگامی که پیامبر ج معاذ را به یمن فرستاد به او گفت: «تو پیش قومی می‌روی که اهل کتاب هستند [۸]. تا معاذ حالت آن‌ها را بداند و برای رویارویی با آنان آمادگی یابند، آیا شما پیش شخصی برای این که او را دعوت دهید می‌روید که حالت او را نمی‌دانید؟ شاید آن فرد چنان علم به اندیشۀ باطل خود داشته باشد که تو را در ابتدای راه متوقف و ساکت کند گرچه تو برحق باشی.
بنابراین، باید وضعیت فردی را که می‌خواهید دعوت بدهید درک کنید و باید بدانید که در چه سطحی از نظر علمی قرار دارد؟ و از نظر بحث و جدال در چه سطحی است؟ تا برای رویارویی با او آمادگی کنید و به مناقشه و مجادله با او بپردازی؟ زیرا اگر با چنین فردی وارد بحث و جدال شوی و او با قوت و توانایی که در بحث و جدل دارد تو را شکت بدهد آفت و بلای بزرگی برحق وارد خواهد شد که تو سبب آن شده‌ای، و نباید گمان کرد که صاحب اندیشه باطل در هر حال سخنی برای گفتن نخواهد داشت، زیرا پیامبر ج فرموده است: «إِنَّكُمْ تَخْتَصِمُونَ إِلَىَّ وَلَعَلَّ بَعْضَكُمْ أَنْ يَكُونَ أَلْحَنَ بِحُجَّتِهِ مِنْ بَعْضٍ فَأَقْضِى لَهُ عَلَى نَحْوٍ مِمَّا أَسْمَعُ مِنْهُ فَمَنْ قَطَعْتُ لَهُ مِنْ حَقِّ أَخِيهِ شَيْئًا فَلاَ يَأْخُذْهُ فَإِنَّمَا أَقْطَعُ لَهُ بِهِ قِطْعَةً مِنَ النَّارِ» [۹]. یعنی: «شما در اختلافات خود به من مراجعه می‌کنید و شاید برخی از شما از برخی دیگر دلیل خود را رساتر و شیواتر بیان می‌کند و من طبق آنچه می‌شنوم قضاوت می‌کنم، هرکسی که من به نفع او قضاوت کرده و حق برادرش را به او واگذار کنم نباید آن را اخذ کند چون برای او قسمتی از جهنم را جدا کرده‌ام».
این حدیث دلالت بر این دارد که طرف مخاصمه گرچه بر باطل باشد اما ممکن است دلیلش را از طرف دیگر بهتر و رساتر بیان کند و قضاوت به نفع همین طرف مخاصمه صورت پذیرد. بنابراین، باید به حالت و وضعیت فردی که می‌خواهیم او را دعوت دهیم آگاه باشیم.
[۸] بخاری به روایت عبدالله بن عباسبشماره (۱۳۹۵) (۳ / ۳۰۷) کتاب الزکاه باب (۱) و مسلم شماره (۲۹ / ۱۹) کتاب الإیمان باب (۷). [۹] بخاری به روایت ام سلمهلشماره (۲۶۸۰) الفتح (۵ / ۳۴۰) کتاب الشهادات، باب (۲۷) و همچنین مسلم شماره (۴ – ۱۷۱۳) کتاب الأقضیه باب (۳).