راه را برای آن‌ها باز نگذارید، وقتی با شما رو به رو می‌شوند
{۹۳} میان حدیثی که ما را تشویق می‌کند که هرگاه نصرانی را دیدیم راه را برای او تنگ کنیم، و احادیثی که دلالت بر دعوت‌دادن نصرانی به اسلام می‌نماید، چگونه تطبیق دهیم؟
* باید دانست که سرور دعوتگران پیامبر ج است، و او بهترین راهنماست، و از همه مصلحت مردم را بهتر می‌داند، پس وقتی این مطلب را دانستیم هرگونه فهمی از کلام پیامبر که مخالف حکمت باشد، باید از چنین فهمیدنی پرهیز کنیم، و بدانیم که ما سخن پیامبر ج را اشتباه فهمیده‌ایم و نباید احادیث پیامبر ج را طبق عقل و فهم خود تفسیر کنیم، زیرا عقول و افهام ما ناقص است، بلکه ظوابطی عمومی در شریعت وجود دارد که مسائل فردی ویژه به آنان بازگردانده می‌شود، پیامبر ج فرموده است: «لَا تَبْدَءُوا الْيَهُودَ وَالنَّصَارَى بِالسَّلَامِ وَإِذَا لَقِيتُمُوهُمْ فِي طَرِيقٍ فَاضْطَرُّوهُمْ إلَى أَضْيَقِهِ» [۸۰]. یعنی: «ابتدا بر یهود و نصارا سلام نکنید، وهرگاه در راه با آن‌ها برخورد کردید، راه را برای آن‌ها تنگ کنید». به کلمه (لا تبدؤا)«ابتدا شروع نکنید» در اول حدیث و کلمۀ (وإذا لقیتموهم)«و هرگاه با آن‌ها روبرو شدید» در آخر حدیث توجه کنید، و اول حدیث را با آخر آن مقایسه کنید، معنی حدیث اینطور می‌شود: وقتی با آن‌ها روبرو شدید، راه را برای آن‌ها باز نگذارید، تا راه برای آن‌ها گشاده و برای شما تنگ باشد، بلکه شما مسیر خود و حرکت خود را ادامه بدهید، و اگر راه تنگ می‌شد بگذارید، برای آن‌ها تنگ شود. و اگر نه مشخص است که پیامبر ج چنین نمی‌کردند که هرگاه کافری را می‌دید، راه را برایش تنگ کند، و پیامبر ج با یهودیان چنین برخوردی در مدینه نداشت، و همچنین اصحاب پیامبر بعد از فتح شهرها چنین نمی‌کردند. بلکه معنی حدیث این است که ابتدا به آن‌ها اسلام نکنید، راه را به خاطر عبور آن‌ها گشاده نکنید، وقتی با آن‌ها روبرو شدید، متفرق نشوید، تا راه برای عبور آن‌ها باز شود، و تا به راحتی آن‌ها بگذارند، بلکه شما همچنان راهتان را ادامه دهید، و اگر راه تنگ بود، بگذارید آن‌ها با تنگی مواجه شوند. این است معنی حدیث و در این مفهوم اعتراضی نیست و در این حدیث جز اظهار عزت مسلمان و این که مسلمان برای هیچکسی جز خدا ذلت قبول نمی‌کند، چیزی دیگر منظور نیست، و نیز این مطلب مانع دعوت‌دادن کفار به اسلام نیست، زیرا دعوت‌دادن کافر به اسلام امر مطلوبی است و به ویژه افرادی که توانایی دعوت‌دادن کفار به اسلام را دارند، بر آن‌ها واجب است به اندازه توان خود کفار را به اسلام فرا خوانند.
[۸۰] مسلم به روایت ابوهریره (۱۳ / ۲۱۶۷) کتاب السلام، باب (۴).