مقدمه

بسم الله الرحمن الرحيم

﴿فَإِنۡ ءَامَنُواْ بِمِثۡلِ مَآ ءَامَنتُم بِهِۦ فَقَدِ ٱهۡتَدَواْ﴾[البقرة: ۱۳٧].

«اگر مردم مانند شما ایمان آورند یقینا هدایت شده‏اند».

قرآن کریم طی مدت بیست و سه سال تدریجا بر پیامبر اسلام صنازل گردید. حکمت این تدرج آموزش عملی به مخاطبان اولیه قرآن یعنی صحابه رسول الله صاست.

﴿وَقُرۡءَانٗا فَرَقۡنَٰهُ لِتَقۡرَأَهُۥ عَلَى ٱلنَّاسِ عَلَىٰ مُكۡثٖ وَنَزَّلۡنَٰهُ تَنزِيلٗا١٠٦﴾[الإسراء: ۱۰۶].

«و قرآن را جزء جزء (بر تو) فرستادیم تا تو آن را به تدریج و با تأنی بر مردم قرائت کنی و آن را چنانکه باید و شاید نازل کرده‏ایم».

کدام مردم؟ همین مردمی که ایمانشان معیار سنجش ایمان سایر انسان‌ها در تمام عرصه‏های تاریخی است. قرآن کریم مانند الواح موسی به یکباره نازل نشد. چون آخرین و کاملترین کتاب آسمانی بود، لذا کم کم و به مرور زمان برحسب وقایع و جریانات و حوادثی که اتفاق می‏افتاد، آیات مناسب نازل می‏گردید.

تردیدی نیست که خداوند پیامبر گرامی‏اش صرا بهترین انسان روی زمین قرار داد، و طبیعی است که برای بهترین پیامبری که با کاملترین کلام خدا و برای بهترین امت مبعوث شده، بهترین یاران و صحابه برگزیده شوند. لذا همچنان که از بین صد و بیست و چهار هزار پیامبر، رسول گرامی ما بهترین پیام‏آور الهی هستند، قطعا صحابه ایشان هم بهترین یاران و جان نثارانی هستند که خداوند آنها را پس از پیامبران از میان بشریت گلچین کرده است، به همین دلیل مانند پیامبر گرامی اسلام صنه تنها مژده صحابی بودن که حتی صفات و خصوصیات آنان در تورات و انجیل آمده است. چقدر شگفت‏انگیز و فخرآفرین است! خوشا به سعادت این انسان‌های نمونه تاریخ!.

برای شناخت صحابه اگر بخواهیم یک آیه را شاخص قرار دهیم آیه ۲٩ سوره فتح کافی است: ﴿مُّحَمَّدٞ رَّسُولُ ٱللَّهِۚ وَٱلَّذِينَ مَعَهُۥٓ أَشِدَّآءُ عَلَى ٱلۡكُفَّارِ رُحَمَآءُ بَيۡنَهُمۡۖ تَرَىٰهُمۡ رُكَّعٗا سُجَّدٗا يَبۡتَغُونَ فَضۡلٗا مِّنَ ٱللَّهِ وَرِضۡوَٰنٗاۖ سِيمَاهُمۡ فِي وُجُوهِهِم مِّنۡ أَثَرِ ٱلسُّجُودِۚ ذَٰلِكَ مَثَلُهُمۡ فِي ٱلتَّوۡرَىٰةِۚ وَمَثَلُهُمۡ فِي ٱلۡإِنجِيلِ كَزَرۡعٍ أَخۡرَجَ شَطۡ‍َٔهُۥ فَ‍َٔازَرَهُۥ فَٱسۡتَغۡلَظَ فَٱسۡتَوَىٰ عَلَىٰ سُوقِهِۦ يُعۡجِبُ ٱلزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ ٱلۡكُفَّارَۗ وَعَدَ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ مِنۡهُم مَّغۡفِرَةٗ وَأَجۡرًا عَظِيمَۢا٢٩]﴾[الفتح: ۲٩]. «محمدصفرستادۀ خداست، و کسانی که با او هستند در برابر کافران تند و سرسخت، و نسبت به یکدیگر مهربان و دلسوزند. ایشان را در حال رکوع و سجود می‏بینی. آنان همواره فضل خدای را می‏جویند و رضای او را می‏طلبند. نشانۀ ایشان بر اثر سجده در پیشانی‌هایشان نمایان است. این، توصیف آنان در تورات است، و اما توصیف ایشان در انجیل چنین است که همانند کشتزاری هستند که جوانه‏های خود را بیرون زده، و آنها را نیرو داده و سخت نموده و بر ساقه‏های خویش راست ایستاده باشد، به گونه‏ای که برزگران را به شگفت می‏آورد تا کافران را به سبب آنان خشمگین کند. خداوند به کسانی از ایشان که ایمان بیاورند و کارهای شایسته بکنند آمرزش و پاداش بزرگی را وعده می‏دهد».

این آیه و ده‌ها، و بلکه صدها آیه دیگر در قرآن از صفات و ویژگی‏های بزرگ‏منشانه این فدائیان و جان نثاران رسول الله صهر مسلمان و مؤمن را وادار می‏کند که در برابر این مردان و زنان با عظمت تاریخ بشر که صفات مبارکشان برای همیشه در کلام پروردگارشان به ثبت رسیده تعظیم و احترام و ارادت داشته باشند.

زیرا هرگونه محبت و تعظیم و ارادتی به خانواده و نزدیکان و از همه مهمتر فدائیان و جان نثارانی که تمام داشته هایشان اعم از جان و مال و فرزند و حتی زندگیشان را فدای رسول الله صکردند، به منزله محبت به خود رسول گرامی صاست.

آری عشق و محبت فوق‏العاده صحابه رسول الله صبه آن حضرت در تاریخ بشر نمونه و مانند ندارد، ایشان را از همه چیز بیشتر دوست می‏داشتند. داستان‌های دوستی و محبت و ارادت صحابه به رسول الله صآن‌قدر جذاب و گیرا و شگفت‏انگیز و رشک آفرین است که حتی دشمنان اسلام اعتراف می‏کنند که این محبت و ارادت در طول تاریخ بی‏همتاست. إن‌شاء‌الله در یک فرصت مناسب سعی خواهیم کرد نمونه‏هایی از آن را برای شما عزیزان به تصویر بکشیم.

اما شگفت‏انگیز این است که متأسفانه در برابر این همه فداکاری و جانبازی و ارادت آنان به اسلام و قرآن و پیامبر گرامی اسلام صما مسلمان نماها نسبت به آنان جفای فراوان روا می‏داریم. بی‏مهری و بی‏وفایی و احیانا جسارت ما نسبت به بعضی از آنان حیرت‏انگیز است. و فراتر از آن متأسفانه روایات دروغینی در تاریخ جعل شده و قلم‏های مسمومی دست به کار شده‏اند تا چهره روشن و درخشان این بزرگواران را مخدوش جلوه دهند، و بعضی از ما مسلمان‏نماها آن‌قدر غلو و افراط می‏کنند که در برابر دشمنان اسلام احساس شرمندگی می‏کنیم که چرا آنان به عنوان انسان‌های بی‏طرف حقایق روشن زندگی صحابه را درک کرده و به تصویر کشیده‏اند، و در برابر عظمت و کارنامه فخرآفرین آنان سر تسلیم و ارادت فرود آوردند، ولی ما نه تنها حق آنان را نشناختیم و پاس نداشتیم بلکه در عوض به آنان جسارت هم روا می‏داریم! به قول شاعر شرق علامه اقبال لاهوری:

اسلام به ذات خود ندارد عیبی
هر عیبی که هست در مسلمانی ماست

برای آشنا شدن با این انسان‌های نمونه کافی است که قرآن کریم را بی‏غرض و بدون پیش داوری بخوانیم، و سیرت زندگی رسول مکرم اسلام صرا از ولادت تا وفات مطالعه کنیم تا ببینیم که آن‌ها چه جای‌گاه عظیمی را در مقدس‏ترین صفحات زرین تاریخ به خود اختصاص داده‏اند، ای کاش بعضی از ما نه به عنوان مسلمان که فقط به عنوان انسان‌های آزاده و مستقل قرآن را می‏خواندیم و به جایگاه رفیع و عظمت و بزرگواری این ستارگان درخشان آسمان هدایت و شاگردان بی‏نطیر مکتب نبوت پی می‏بردیم.

تصور نمی‏کنم هیچ انسان سالمی که اندکی نعمت عقل خدادادی را به کار بیندازد و با روحیه‏ای آزاد و مستقل قرآن را بخواند چاره‏ای جز تسلیم و محبت و ارادت در برابر آن و شخصیت‌های مورد ستایش داشته باشد، فقط کافی است وقتی قرآن می‏گوید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ﴾(ای مؤمنان) دقت کنیم که این مؤمنان مورد خطاب قرآن چه کسانی بوده‏اند، دعوت و جهاد و هجرت و نصرت و انفاق و ایثار و نماز و روزه و زکات و حج و رکوع و سجود و تهجد و خشوع و یکتاپرستی و دعا و ذکر و تلاوت و ده‌ها و صدها صفات دیگر در آن زمان که قرآن نازل می‏شده در چه کسانی وجود داشته است؟ کاش قرآن و سیرت رسول الله صرا با کنجکاوی مطالعه کنیم و پاسخ این پرسش را بیابیم. مطمئنم که این نسخه إن‌شاء‌الله راه‏گشا خواهد بود و بسیاری از مریض‏ها را معالجه خواهد کرد.

خدایا چنان کن سرانجام کار
تو خشنود باشی و ما رستگار

و اما پیام ما به بندگان مخلص خداوند متعال و دوست داران رسول گرامی صو صحابه جانباز ایشان از زبان شیرین شیخ اجل و استاد سخن مصلح الدین سعدی شیرازی این است که:

بر مرد هوشیار دنیا خســــــــست
که هر موی جای دیگر کسست
نکویی کن امسال چون ده تراست
که سال دگر دیگری دهخداست
کنونت که دستست خـاری بـکـن
دگر کی بر آری تو دست از کفن

یوسف صداقت

۱۶ اردیبهشت ۱۳۸٧ شمسی