بازسازی باورها

وضو

اما در مورد وضو نیز باید گفت که از همان ابتدا طبق آیه‌ی قرآن پاها شسته می‌شدند و هیچ‌یک از خلفاء تغییری را در آن نداده‌اند، اما تیجانی و همفکران او معتقد هستند: ابتدا پاها به جای شسته‌شدن مسح می‌شدند، و این صحابه بودند که بعد از پیامبر جمسح را به شستن تبدیل کردند.

اما باید گفت که شستن پاها دستور خود قرآن است؛ چنانچه می‌فرماید:

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا قُمۡتُمۡ إِلَى ٱلصَّلَوٰةِ فَٱغۡسِلُواْ وُجُوهَكُمۡ وَأَيۡدِيَكُمۡ إِلَى ٱلۡمَرَافِقِ وَٱمۡسَحُواْ بِرُءُوسِكُمۡ وَأَرۡجُلَكُمۡ إِلَى ٱلۡكَعۡبَيۡنِ﴾ [المائدة: ۶].

«ای مؤمنان! هنگامی که برای نماز برخاستید (و وضو نداشتید) صورت‌ها و دست‌های خود را تا آرنج‌ها بشویید و سرهای خود را مسح کنید و پاهایتان را تا قوزک‌ها بشویید».

تیجانی در مورد این آیه در کتاب «اهل سنت واقعی» می‌گوید: «اگر قرآنکریم را باز کنیم و در آن آیه وضو را بخوانیم، می‌بینیم که خدا می‌فرماید: ﴿وَٱمۡسَحُواْ بِرُءُوسِكُمۡ وَأَرۡجُلَكُمۡ إِلَى ٱلۡكَعۡبَيۡنِ﴾آقای مهری آیه را اینگونه ترجمه کرده است: «سرها و پاهای خود را تا مچ مسح کنید!» (ص۱۸۷) و گفته که فعل «وامسحوا» برای کلمات «رءوسکم» و «أرجلکم» سرها و پاها، هردو به کار رفته است.

اما هر انسان منصفی که از قواعد صرف و نحو عربی اطلاع داشته باشد، به سادگی می‌فهمد که آیه صراحتاً به شستن‌پاها در وضو امر می‌کند، و اگر پاها شسته نشوند وضو باطل و ناقص خواهد بود، زیرا اگرچه کلمه «أرجلکم» (پاهایتان) با اعراب نصب بلافاصله بعد از «رءوسکم» «سرهایتان را» با اعراب مجرور آمده است، ولی به آن عطف نمی‌شود، بلکه عطف بر کلمه «وجوهکم» «صورت‌هایتان» و «أیدیکم» «دست‌هایتان» هردو با اعراب نصب یعنی اندام‌های شستنی است، و هرسه «وجوه، أیدی، و أرجل» مفعول صریح برای فعل «فاغسلوا» «بشویید» هستند، یعنی پاها نیز باید مثل صورت و دست شسته شوند، و اینکه «أرجلکم» بلافاصله بعد از «وجوهکم و أیدیکم» در جمله اولی نیامده و بعد از «برءوسکم» عضوی که باید مسح شود آمده است، به خاطر ترتیب شستن اعضای وضو است.

اگر بنابر رای فقهی امامیه پاها باید مسح شوند، در این صورت کلمه «أرجلکم» می‌بایست، عطف بر «برءوسکم» می‌آمد و اعراب آن نیز مجرور می‌بود تا مثل عضو «سر» مسح شود! همانگونه که در ادامه آیه در مورد تیمم آمده است: ﴿فَتَيَمَّمُواْ صَعِيدٗا طَيِّبٗا فَٱمۡسَحُواْ بِوُجُوهِكُمۡ وَأَيۡدِيكُم مِّنۡهُ﴾[المائدة: ۶]. «(اگر آب نیافتید) با خاک پاک تیمم کنید و با آن صورت‌ها و دست‌هایتان را مسح کنید».

در این قسمت از آیه به وضوح می‌بینیم که دو کلمه «بوجوهکم» و «أیدیکم» هردو برای فعل «فامسحوا» مجرور و معطوف هستند، و اگر در آیه مورد نظر عمل مسح بر پاها انجام می‌شد، باید کلمه «أرجلکم» به صورت مجرور، یعنی «أرجلکم» می‌آمد، در حالیکه اینگونه نیست!.

لازم به یادآوری است که بسیاری از اصولیون و فقها بر این باورند که در ارتباط با اینگونه مسایل، چنان که اختلاف نظر با مراجعه به قرآن و سنت و اجماع و... حل و فصل نشد، به عمل و روش اهل مدینه که از زمان رسول خدا صتاکنون نسل به نسل چگونگی وضو و دیگر عبادات خود را آموخته و انجام داده‌اند، ملاک عمل می‌شود و از آنها باید تبعیت صورت بگیرد.