نخست: مکّه‌ی مکرمه
وقتی عثمان س وفات یافت، فرماندار مکّه خالد بن سعید بن عاص بود، سپس علی س او را عزل نمود و ابو قتاده‌ی انصاری را به عنوان والی و فرماندار مکه تعیین کرد،[١٦٠٢] چنین به نظر می‌آید که ابوقتاده مدّت کوتاهی فرماندار مکّه بوده، چون وقتی علی س خواست به سوی عراق حرکت کند، قثم بن عباس[١٦٠٣] را به عنوان فرماندار مکه به آن جا فرستاد و ابوقتاده انصاری را عزل نمود،[١٦٠٤] بر این اساس مدت فرمانداری ابو قتاده دو ماه طول کشید و از دوران کوتاه فرمانداری او سخنان و اخبار قابل ذکری نقل نشده و بیشتر منابعی که از فرمانداری قثم بن عباس بر مکه سخن گفته‌اند، بیان کرده‌اند که علی س او را به عنوان فرماندار همزمان مکه و طائف مقرر کرد،[١٦٠٥] و اخبار مکه در دوران خلافت علی س جز آن قسمت که مربوط بوده به موسم حج و کسانی که امیر حج قرار گرفته‌اند نقل شده‌اند و علی بن ابی طالب س در دوران خلافت خود در حج حضور نیافت، چون با فتنه‌هایی درگیر بود که در گوشه‌های دولت اسلامی سر بلند کرده بودند و اوضاع هنوز در آن مناطق آرام نبود و علی س در موسم حج کسی را می‌فرستاد که حجّاج را رهبری کند، ظاهرا قثم بن عباس فقط در موسم حج سال(٣٧ هـ) امیر حج بوده و در سال (٣٦هـ) علی س عبدالله بن عباس را به عنوان امیر حج فرستاد و در سال (٣٨ هـ) عبیدالله بن عباس را به امیر حج منصوب کرد و به مکه فرستاد. با وجود اینکه منابع در بیان سالی که هر یک از این‌ها به حج رفته‌اند اختلاف دارند و در سال (٣٩هـ) معاویه س یکی از فرماندهان شام را همراه حجاج شام به مکه فرستاد تا حج را اقامه نماید، وقتی به مکّه رسید با قثم بن عباس درگیر شد و اگر صحابه ش برای برقراری صلح و توافق بر این که یکی از افراد بنی شیبه حج را اقامه نماید اقدام نمی‌کردند، نزدیک بود میان آن‌ها جنگ بپا گردد، امّا با دخالت صحابه ش حج با امنیت بر قرار شد و جنگی در نگرفت[١٦٠٦].
قثم بن عباس همچنان فرماندار مکه بود تا اینکه لشکر معاویه س به فرماندهی بسر بن ارطاه وارد مکه شد و قثم از آن جا که برای خود احساس خطر کرد پا به فرار گذاشت و از مکه بیرون رفت و اینگونه دوران فرمانداری او بر مکه به پایان رسید و مکه از قلمرو حکومت علی بن ابی طالب س بیرون آمد و علی س یکی از لشکرهایش را فرستاد تا مکه را باز پس بگیرند امّا به شهادت رسیدن علی س سبب شد تا این مهم انجام نگیرد.[١٦٠٧]
[١٦٠٢]- الولایة علی البلدان ٢/٣، تاریخ ابن خیاط ص ٢٠١
[١٦٠٣]- سیر اعلام النبلاء ٣/٤٤٠
[١٦٠٤]- تاریخ یعقوبی ٢/١٧٩
[١٦٠٥]- الکامل فی التاریخ ٣/٣٩٨، الولایة علی البلدان ٢/٤
[١٦٠٦]- الولایة علی البلدان ٢/٤ تاریخ طبری ٦/٧٩
[١٦٠٧]- تاریخ طبری ٦/٨٠، الولایة علی البلدان ٢/٥