عبادت در اسلام

رهایی عبادت از قید مکان

اما اسلام، در بیان عبادت خدا و ارتباط با او، روش دیگری دارد.

اسلام، عبادت را از بند واسطه‌گری، مکان و تمامی مظاهر سلطه و نفوذ روحانیت، آزاد کرده است.

همۀ روی زمین، برای فرد مسلمان محراب است و هر کجا باشد، می‌تواند عبادت خدا را به جای آورد، قرآن، در این باره می‌فرماید:

﴿وَلِلَّهِ ٱلۡمَشۡرِقُ وَٱلۡمَغۡرِبُۚ فَأَيۡنَمَا تُوَلُّواْ فَثَمَّ وَجۡهُ ٱللَّهِۚ﴾[البقرة: ۱۱۵].

«مشرق و مغرب از آن خداست. پس به هر کجا که روى آورید، همانجا قبله خداست»

پیامبر اکرمصنیز در بیان ویژگیهای خاص امت خود می‌فرماید: «زمین برای من سجده‌گاه و پاک قرار داده شده است. افراد امت من به هنگام نماز، در هر جا بودند، نماز بخوانند» [۹۷].

این ویژگی عبادت اسلامی، مورد تحسین و ستایش فراوانی از سوی غیرمسلمان و حتی شخصیتهای دینی مختلف قرار گرفته است. تا آنجا که یکی از آنها [اسقف لوفروا] گفته است: «امکان ندارد کسی برای اولین بار میان مسلمانان بیاید و از تجلی عقیده آنان شگفت‌زده و متاثر نشود. شما در هر کجا باشید، یک خیابان پر رفت و آمد یا یک ایستگاه راه‌آهن یا یک مزرعه، عادی‌ترین منظرۀ مورد مشاهده‌تان این خواهد بود که فردی بدون کمترین خودنمایی و ریاکاری، فعالیت و کار همیشگی خود را کنار می‌گذارد و با آرامش و تواضع خاصی، در وقت معین، به انجام نماز روی می‌آورد».

همین نمایش بی‌نظیر در میان همۀ ادیان بود که وجدان استاد زکی عریبی، سرپرست یهودیان مصر را که در سال ۱۹۶۰ به اسلام گرائید، تحت تأثیر قرار داد. بخشی از بیانات او در سخنرانی‌اش به عنوان «چرا مسلمان شدم» چنین بود:

«من هیچگاه صدای اذان مؤذن را هنگام سپیده‌دم یا ظهر یا اوقات دیگر نشنیدم مگر این که آن را همچون صدای خداوند که حق و باطل و حلال و حرام را از هم جدا می‌کند، احساس می‌کردم که انسان را به راه راست هدایت می‌کند. وقتی که در مسافرت سوار ماشن می‌شدم و در طول راه و میان کشتزارها چشمم به شخص متواضعی می‌افتاد که با لباسی کهنه و پاره و روی سجادۀ کوچکی و یا کنار آبراهی در برابر خدا ایستاده و با خشوع و نیایش نماز می‌خواند، دلم می‌طپید که من هم چنین نمازی بخوانم! و معتقد می‌گردیدم که اینها نفسهای الهی در روز زمین است که در جان بندگان شایسته دمیده می‌شود».

اسلام، عبادت را از محدودیتهای دست و پاگیر مکانی رها ساخت و در هیچ عبادتی غیر از حج مکان خاصی در نظر نگرفت. آن هم به خاطر فوایدی که از فایدۀ مزبور بالاتر بوده است. مانند گردهمایی جهان مسلمانان در اطراف نخستین خانه‌ای که برای مردم بنا شده و در سرزمین زنده کنندۀ خاطرات ابراهیمی و یادبودهای محمدی... و غیره که در بخش اسرار حج بیان خواهیم داشت.

[۹۷] «جُعِلَتْ لِي الْأَرْضُ مَسْجِدًا وَطَهُورًا أَيْنَمَا أَدْرَكَ رَجُلٌ مِنْ أُمَّتِي الصَّلَاةَ صَلَّى»روایت از مسلم و بخاری.