عبادت در اسلام

نماز، نیروی روحی و معنوی است

نماز واقعی و مورد نظر اسلام، شخص مؤمن را با نیروئی معنوی و درونی یاری داده او را در برابر مشکلات زندگی و گرفتاریهای دنیا تقویت می‌کند. به همین جهت خداوند فرموده است:

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱسۡتَعِينُواْ بِٱلصَّبۡرِ وَٱلصَّلَوٰةِۚ إِنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلصَّٰبِرِينَ ١٥٣﴾[البقرة: ۱۵۳].

«ای کسانی که ایمان آورده‌اید با صبر و نماز، نیرو بجویید که خداوند با صابران است».

﴿وَٱسۡتَعِينُواْ بِٱلصَّبۡرِ وَٱلصَّلَوٰةِۚ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى ٱلۡخَٰشِعِينَ ٤٥ ٱلَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلَٰقُواْ رَبِّهِمۡ وَأَنَّهُمۡ إِلَيۡهِ رَٰجِعُونَ ٤٦﴾[البقرة: ۴۵- ۴۶].

«از بردباری و نماز استعانت کنید و آن جز برای افراد متواضعی که گمان ملاقات پروردگارشان را دارند و فکر می‌کنند که به سوی او باز خواهند گشت، بزرگ و سنگین است».

پیامبر اسلامصبه هنگام روبرو شدن با تنگناهای سخت به نماز پناه می‌برد [۱۶۶].

مؤمن در موقع نماز، با تمام وجود خویش به خدا روی می‌آورد و غم و اندوهش را با او در میان می‌گذارد و از رحمتش گشایش می‌طلبد و حتی از او باران می‌خواهد:

﴿وَهُوَ ٱلَّذِي يُنَزِّلُ ٱلۡغَيۡثَ مِنۢ بَعۡدِ مَا قَنَطُواْ وَيَنشُرُ رَحۡمَتَهُۥۚ وَهُوَ ٱلۡوَلِيُّ ٱلۡحَمِيدُ ٢٨﴾[الشوری: ۲۸].

«و اوست کسى که باران را پس از آنکه [مردم‏] ناامید شده‏اند فرو مى‏فرستد و رحمتش را مى‏گسترد و اوست کارساز ستوده».

در نماز، به مؤمن آرامش و خرسندی و اطمینان دست می‌دهد. نماز را با تکبیر آغاز می‌نماید و در همان حال احساس می‌کند که خداوند، از هر چیز قابل توجه و شایان اعجاب در این دنیا، بزرگتر است. فاتحه را می‌خواند و با آن، از اساس و لمس نعمت خدا، سیراب می‌شود:

﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٢ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ ٣﴾و عدل او را به کمال در می‌یابد: ﴿مَٰلِكِ يَوۡمِ ٱلدِّينِ ٤﴾و سرشار از احساس نیاز به ارتباط با خدا و کمک او می‌گردد: ﴿إِيَّاكَ نَعۡبُدُ وَإِيَّاكَ نَسۡتَعِينُ ٥﴾و احتیاج به هدایت خدا را با همۀ وجود می‌فهمد: ﴿ٱهۡدِنَا ٱلصِّرَٰطَ ٱلۡمُسۡتَقِيمَ ٦ صِرَٰطَ ٱلَّذِينَ أَنۡعَمۡتَ عَلَيۡهِمۡ غَيۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّينَ ٧﴾.

جای تعجب نیست که نماز شخص مؤمن را با نیروی حیاتی عظیم و توان معنوی سرشاری یاری کند. پیامبرصدر بیان اینکه اثر درونی نماز و مقدمات آن از قبیل وضو و ذکر خدا چه اندازه است و اینکه چگونه مؤمن نمازگزار، روز خود را از سر می‌گیرد و هر سپیده‌دم زندگی تازه‌ای را آغاز می‌کند، فرموده است: «شیطان در پس سرشما به هنگام خواب، سه گره می‌بندد و با هر گرهی می‌گوید: بخواب که شب درازی در پیش داری! وقتی که شخص برمی‌خیزد و خدا را یاد می‌کند، یک گره باز می‌شود و چون وضو می‌گیرد، گرۀ دوم گشوده می‌شود و هنگامی که به نماز می‌ایستد، گرۀ سوم نیز باز می‌شود و خوشحال و با نشاط می‌گردد. در غیر این صورت بدحال و کسل خواهد بود» [۱۶۷].

در روزگار فعلی ما نیز در میان دانشمندان زیست‌شناسی پزشک نامداری همچون «دکتر الکسیس کارل» دیده می‌شود که در یکی از مباحث خود، راجع به نقش و نهایت نیرویی که شخص مؤمن از طریق نماز به دست می‌آورد چنین گفته است:

«شاید نماز، بزرگترین منبع نیروی محرکه‌ای باشد که تاکنون شناخته شده است. من به عنوان یک پزشک، بیماران زیادی مشاهده کرده‌ام که داروها در معالجه آنان کاری از پیش نبرده‌اند و پس از اینکه پزشک از تلاش خود نومیدانه دست کشیده است، نماز به میدان آمده و بیماری مزبور را بهبود بخشیده است. نماز همچون منبع «رادیو» یک مرکز تشعشع و مولد تحرک و نشاط درونی است. از راه نماز است که مردم بهنگام گفتگو با مبدأ نیروی پایان‌ناپذیر در افزایش فعالیت محدود خویش می‌کوشند.

ما وقتی که نماز می‌گزاریم، خود را با قدرت عظیمی که بر تمام هستی حاکم است، مربوط می‌سازیم و با التماس، شعله‌ای از آن نیرو می‌طلبیم که به وسیلۀ آن بر دشواریهای زندگی فایق آییم. حتی خود التماس به تنهایی، عاملی برای ازدیاد نیروی فعال ما می‌باشد و کسی را پیدا نمی‌کنیم که حتی یکبار پیش خدا التماس و تضرع کرده باشد و بهترین دستاوردها را تحصیل ننموده باشد» [۱۶۸].

این، ویژگی نماز به مفهوم کلی آن است. چه برسد به نماز خاص اسلام!

[۱۶۶] احمد و ابوداود ازحذیفه نقل کرده‌اند: «کانَ النَّبِيُّصإِذَا حَزَبَهُ أَمْرٌ صَلَّى»و سندش خوب است. بعضی‌ها از همین استحباب نماز بلا را که دو رکعت می‌باشد، برداشت کرده‌اند و ابن عباس چنین می‌کرد و می‌گفت: چیزی را که خداوند با عبرت «واستعینوا بالصبر...» فرمان داده است، انجام می‌دهیم و این در «تیسیر المناوی» ج ۲،ص ۲۴۵آمده است. [۱۶۷] روایت بخاری. [۱۶۸] از کتاب (دع القلق) دیل کارنگی، ص ۲۹۹، ط ثانیه.