زکات فطر
نوع بی‌نظیری از زکات اسلامی وجود دارد که همچون زکات پول، تابع سرمایه و مانند زکات میوه‌ها و زراعت، وابسته به محصول و حبوبات نمی‌باشد میزان سختی و آسانی و رسیدن به حد نصاب را ندارد و آن عبارت است از «زکات فطر» و به خاطر این که در پایان ماه رمضان هر سال واجب می‌گردد، بدین اسم خوانده شده است.
این برنامه بطور سالیانه تکرار می‌شود و یک بخشش و کمک فوری از مواد غذایی غالب اهل منطقه است که به مناسبت سرآمدن روزه‌داری و فرا رسیدن عید و برای سپاسگزاری از خدا به خاطر نعمت موفقیت در روزه‌داری و شادباش عید و به عنوان همیاری فرد مسلمان با برادران محتاج خود و بی‌نیاز کردن آنان از درخواست و التماس، در روز عید پرداخت می‌شود و چون برای چنین مناسبتی مقرر گردیده است، وقت پرداختن آن به مدت قبل از نماز عید محدود گردیده. و از ابن‌عباس در این باره نقل شده است که: «رسول خداصزکات فطر را برای پاکی روزه‌دار از بیهوده کاری‌ها و نیز به خاطر کمک به درماندگان مقرر نمود. هر کس آن را پیش از نماز به جای آورد، مقبول است و هر کس بعد از نماز پرداخت نمود، یک صدقۀ معمولی به شمار خواهد آمد» [۲۰۵].
ابن عمر، زکات فطر را یکی دو روز قبل از عید می‌پرداخت ... و شافعی گفته است که: جلو انداختن آن از اول ماه نو، مجاز است.
اسلام، این زکات را بر هر مسلمانی که مقدار تعیین شدۀ آن را که یک صاع از گندم یا جو یا خرما و غیره می‌باشد، علاوه بر غذای خود و خانواده‌اش در روز و شب عید داشته باشد، واجب کرده است و هر مسلمانی می‌باید آن را از طرف خود و کسانی که مسئول مخارج آنان می‌باشد مانند همسر، فرزندان و مستخدم بپردازد.
مسلم و بخاری از ابن عمر نقل کرده‌اند که گفت: «رسول خداصزکات فطر رمضان را یک صاع خرما یا یک صاع جو برای هر مسلمان آزاد و بنده، مرد و زن و کوچک و بزرگ واجب کرد».
این، نشانۀ دوراندیشی و ژرف‌نگری ممتاز اسلام است که این زکات را فقط برعهدۀ دارندگان اموال بیشتر از حد نصاب قرار نداده بلکه تقریباً بر همۀ مسلمانان واجب گردانیده است. زیرا خیلی کم پیدا می‌شوند کسانی که یک کاسه و ثلث آن، حبوباتی افزون برغذای شبانه روز خود نداشته باشند. دوراندیشی و حکمت مزبور در تشویق مسلمان به بخشش و آموزش انفاق به او هر چند که در فقر و سختی باشد، و آگاه ساختنش از بزرگواری و شخصیت خود، در حالی که دستش را به عنوان بخشنده و نه درخواست کننده دراز می‌کند، نمایان می‌شود. بدین‌جهت از جمله ویژگی‌های متقین که خداوند، بهشتی به پهنای آسمانها و زمین را برایشان مهیا کرده، این است که آنان؛
﴿ٱلَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي ٱلسَّرَّآءِ وَٱلضَّرَّآءِ﴾[آل عمران: ۱۳۴].
«کسانی هستند که در گشایش و سختی، انفاق می‌کنند».
وقتی که این حکمت والا را دریافتیم، از این که این زکات را کسی هم که خود مستحق زکات است، می‌پردازد و زیانی هم نمی‌کند، در شگفت نخواهیم بود. زیرا که وی از یک طرف می‌دهد و از چندین طرف می‌گیرد. پیامبر اکرمصدر این باره می‌فرماید: «یک صاع گندم بر هر فردی کوچک، بزرگ، آزاد، بنده، مرد، زن، دارا و ندار واجب است. دارا به خاطر این که خداوند او را از این طریق تزکیه می‌نماید و ندار برای این که خداوند بیش از آن مقداری که داده به او برمی‌گرداند» [۲۰۶].
[۲۰۵] روایت از ابوداود و ابن ماجه و دار قطنی. [۲۰۶] روایت از احمد و ابوداود.