دوم: توحید عملی (الوهیت)
یعنی اینکه باید در افعال بندگان که بخاطر تقرب به خدا انجام میشوند، خدا را واحد و بی همتا دانست، و همچنین معتقد بود که باید تنها در برابر مقام با عزت خدا به کرنش در آمد و وی را پرستش نمود، و اینکه غیر از او فرمانروایی وجود ندارد و جز او کسی شایستهی عبادت نمیباشد، و بایستی انواع عبادات ذیل تنها برای او به انجام رسانده شوند:
نماز: جایز نیست برای کسی غیر از خدا نماز خوانده شود.
دعا: جایز نیست غیر از خدا، کسی دیگر فرا خوانده شود.
قربانی: قربانی تنها برای خداوندﻷجایز است.
نذر: برای کسی جز از خدا جایز نیست که نذر شود.
یاری خواستن: در کارهایی که مربوط به خداوندﻷاست، یاری خواستن تنها از خداوند جایز است.
به فریاد طلبیدن: در کارهایی که مربوط به خداوندﻷاست، باید تنها از خداوند طلب یاری شود.
این نوع توحید، انسان مسلمان را ملزم و مکلف میکند که: غیر از خدا را پرستش ننماید، از غیر او بیم نداشته باشد، در برابر غیر او فروتنی نکند، به غیر از او پناه نبرد و یاری نجوید و جز شریعت و قوانین وی را در زمینههای مختلف زندگی، سرلوحه زندگیش قرار ندهد.
عدی بن حاتم – که در زمان جاهلیت به آیین مسیحیت گرویده بود – این آیه را از پیامبر خدا جشنید که درباره یهودیان میفرماید:
﴿ ٱتَّخَذُوٓاْ أَحۡبَارَهُمۡ وَرُهۡبَٰنَهُمۡ أَرۡبَابٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِ وَٱلۡمَسِيحَ ٱبۡنَ مَرۡيَمَ ﴾[التوبة: ٣١].
«یهودیان و ترسایان علاوه از خدا، علما دینی و پارسایان خود را هم به خدایی پذیرفتهاند، مسیح پسر مریم را نیز خدا میشماردند».
عدی گفت: ای پیامبر خدا جایشان علما و پارسایان را پرستش نکرده بودند. پیامبر فرمود:
«بلى إنهم حَرَّمُوا علیهم الحلالَ، وأحلوا لهم الحرام، فاتبعوهم. فذلك عبادتهم إیاهم».
«آری ایشان (علما و پارسایان) حلال را از مردم حرام و حرامها را برایشان حلال کرده و آنان نیز از ایشان پیروی نمودند، که این هم بندگی مردم برای ایشان محسوب میشود».