۲- روش جمع دو نماز
جمع عبارت است از اینکه مسافر نماز ظهر و عصر را به صورت جمع تقدیم برگزار نماید، پس باید هر دو نماز را در ابتدای وقت ظهر بخواند، و یا اینکه به صورت جمع تأخیر نمازهایش را پیگیری نماید، پس باید در ابتدای وقت عصر آن دو را باهم بخواند؛ و یا اینکه دو نماز مغرب و عشا را به صورت جمع تقدیم یا تأخیر برگزار می‌نماید و در ابتدای وقت یکی از آن دو نمازش را می‌خواند، زیرا از پیامبر جنقل شده که ایشان در غزوه‌ی تبوک نماز ظهر و عصر را در وقت عصر برگزار نمود و نماز مغرب و عشا را نیز در وقت مغرب برگزار کرد [۷۵].
لازم به ذکر است که اگر شبی باران و یا سرما و یا باد شدیدی سرزمینی را فرا گرفت و برگشتن آنان به نماز عشا سخت و مشکل بود، اهل آن سرزمین می‌توانند نماز مغرب و عشا را به صورت جمع تقدیم بخوانند؛ زیرا پیامبر جدر شبِ بارانی نماز مغرب و عشا را باهم جمع نمود [۷۶].
همچنان که بیمار نیز می‌تواند نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشا را باهم جمع نماید، اما به شرط اینکه ادای نماز در وقت معین خود او را با سختی و مشکلات مواجه می‌کرد، زیرا دلیل مشروعیت نماز جمع، مشقت و وجود سختی و ناراحتی است، پس هرگاه انسان با سختی مواجه شد، می‌تواند نمازهایش را به صورت جمع بخواند؛ و چه بسا که انسان در حضر نیز با مشکلاتی هم‌چون ترس از حمله‌ی دشمن و یا هتک حرمت و یا دست‌برد مال و ثروت، مواجه می‌شود، پس می‌تواند نمازهایش را به صورت جمع انجام دهد، زیرا به روایت صحیح از پیامبر جنقل شده که بدون وجود باران در حضر نمازهایش را جمع کرده است. ابن عباسبمی‌گوید:
«صلیت مع رسول الله جثمانیا جمیعا و سبعا جمیعا» [۷۷].
«هشت رکعت نماز را باهم و هفت رکعت نماز را باهم به امامت پیامبر جخواندم. [یعنی نماز ظهر و عصر را باهم و نماز مغرب و عشاء را باهم با پیامبر جخواندم. اینکه می‌فرماید: هشت رکعت و هفت رکعت دلیل این است که این جمع‌ها در حالت اقامت در منزل بوده است، و اگر این جمع مربوط به سفر می‌بود، می‌فرمود: چهار رکعت، دو رکعت ظهر و دو رکعت عصر و پنج رکعت، سه رکعت مغرب و دو رکعت عشا؛ چون پیغمبر جدر حالت سفر همیشه نماز را به قصر خوانده است]». و چنانکه ابن عباس بیان داشته، ممکن است پیامبر جاز این‌رو نمازش را آن‌طور خوانده که خواسته است آسان‌کاری را برای امتش بوجود بیاورد.
روش نماز جمع به این صورت است که باید نماز ظهر را تا وقت عصر به تأخیر بیندازد و نماز عصر را نیز در ابتدای وقت مقرر برگزار نماید و نماز مغرب را تا وقت عشا به تأخیر بیندازد و نماز عشاء را نیز در ابتدای وقت مقرر برگزار نماید.
[۷۵] متفق علیه [۷۶] بخاری آن‌را روایت کرده است. [۷۷] متفق علیه