۳- آداب روز جمعه
(۱) غسل برای همه‌ی کسانی که در نماز جمعه شرکت می‌کنند، واجب است، زیرا پیامبر جفرمود:
«غُسْلُ الجمعة واجبٌ على كلِّ مُحْتَلِمٍ» [۸۷].
«غسل روز جمعه بر هر مرد بالغ و عاقلی واجب است».
(۲) پوشیدن لباس پاک و استفاده از عطر و هر آنچه دارای بوی خوش میباشد، زیرا پیامبر جفرمود:
«على كل مسلمٍ الغسل یوم الجمعة، ویلبس من صالح ثیابه، وإن كان له طیب مس منه» [۸۸].
«بر هر مسلمانی واجب است که در روز جمعه غسل نماید و بهترین لباس‌هایش را بپوشد و اگر عطر داشته باشد باید خود را خوشبو کند».
(۳) قبل از اینکه وقت جمعه فرا رسد باید خود را به مصلی برساند، زیرا پیامبر جفرمود:
«من اغتسل یوم الجمعة غُسل الجنابة، ثم راح فی الساعة الأولى، فكأنما قرب بدنة، ومن راح فی الساعة الثانیة، فكأنما قرب بقرة، ومن راح فی الساعة الثالثة فكأنما قرب كبشاً أقرن، ومن راح فی الساعة الرابعة فكأنما قرب دجاجة، ومن راح فی الساعة الخامسة فكأنما قرب بیضة، فإذا خرج الإمام حضرت الملائكة یستمعون الذكر» [۸۹].
«کسی که در روز جمعه غسلی مانند غسل جنابت و با همان صفات و شرایط انجام دهد، سپس به سوی مسجد برود مثل این است که یک شتر را در راه خدا قربانی کرده باشد، کسی که در ساعت دوم به مسجد برود، مثل این است که یک گاو را صدقه کرده باشد، کسی که در ساعت سوم به مسجد برود ثوابش مثل این است که یک قوچ شاخدار را قربانی نموده باشد و کسی که در ساعت چهارم به مسجد برود ثوابش مثل این است که یک مرغ را صدقه داده باشد، کسی که در ساعت پنجم برود مانند این است که یک تخم مرغ را صدقه داده باشد، همین‌که امام در مسجد ظاهر گردید، فرشتگان حاضر می‌شوند و به ذکر و دعا و مطالب خطبه گوش فرا می‌دهند».
(۴) بعد از اینکه وارد مسجد می‌شود، هر اندازه که در توان داشته باشد نماز سنت را می‌خواند، زیرا پیامبر جفرمود:
«لا یغتسل رجل یوم الجمعة، ویتطهر بما استطاع من طُهْرٍ، ویدّهنُ من دُهْنِه أو یَمَسُّ من طیب بیته، ثم یروح إلى المسجد لا یفرق بین اثنین، ثم یصلی ما كُتِبَ له، ثم یُنصت للإمام إذا تكلم إلا غُفِرَ له من الجمعة إلى الجمعة الأخرى ما لم یغش الكبائر» [۹۰].
«هرکس در روز جمعه غسل نماید و در حد توان نظافت را رعایت کند و موهایش را روغن زند و خود را معطر نماید، سپس به مسجد برود و در هر نقطه که خالی باشد نمازش را بخواند، سپس ساکت نشسته و به سخنان امام گوش فرا بدهد، حتما خداوندﻷاز تمامی گناهان او در طول این هفته تا هفته‌ی دیگر درمی‌گزرد، اما به شرط اینکه مرتکب گناه کبیره نشده باشد».
(۵) رعایت سکوت به هنگام آمدن امام و پرهیز از اینکه خود را به چیزی مشغول نماید، زیرا پیامبر جفرمود:
«إذا قلت لصاحبك یوم الجمعة والإمام یخطب: أنصت فقد لغوت» [۹۱].
«وقتی که امام در روز جمعه خطبه‌ی نماز را می‌خواند شما اگر به رفیقت بگویید ساکت باش، شما هم کار عبث و لغوی انجام داده‌اید و از ثواب جمعه‌ات کم می‌شود».
و در روایت دیگری آمده که پیامبر جفرمود:
«مَنْ مسَّ الحصى فقد لغى، ومن لغى فلا جمعة له» [۹۲].
«هرکس خود را به چیزی مشگول نماید، پس کار عبث و لغوی را انجام داده است و هرکس کار لغوی را انجام دهد، از پاداش جمعه بی‌بهره می‌شود».
(۶) اگر در هنگامی وارد مسجد شد که امام خطبه می‌خواند، دو رکعت نماز تحیة المسجد را به طور خلاصه می‌خواند، زیرا پیامبر جفرمود:
«إذا دخل أحدكم یوم الجمعة والإمام یخطب فلیركع ركعتین ولیتجوز فیهما» [۹۳].
«وقتی وارد مسجد شدید و امام خطبه را می‌خواند باید دو رکعت نماز را به طور خلاصه بخوانید».
(۷) گام برداشتن بر نماز گزاران و از هم جدا کردن آنان کراهت دارد، زیرا پیامبرجوقتی فردی را مشاهده نمود که بر نمازگزاران قدم برمی‌دارد، خطاب به وی فرمود: «اجلس فقد آذیت» [۹۴].
«بنشین، به راستی که مایه‌ی اذیت و آزار دیگران شدید».
و در روایت دیگری آمده که فرمود: «ولا یفرق بین اثنین».
«انسان مؤمن هرگز میان دو شخص فاصله ایجاد نمی‌کند و آنان را از هم جدا نمی‌سازد».
(۸) خرید و فروش بعد از اذان دوم حرام و غیر مشروع میباشد، زیرا خداوندﻷمی‌فرماید:
﴿ يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَوٰةِ مِن يَوۡمِ ٱلۡجُمُعَةِ فَٱسۡعَوۡاْ إِلَىٰ ذِكۡرِ ٱللَّهِ وَذَرُواْ ٱلۡبَيۡعَۚ﴾[الجمعة: ٩].
«ای مؤمنان ! هنگامی که روز آدینه برای نماز جمعه اذان گفته شد، به سوی ذکر و عبادت خدا بشتابید و داد و ستد را رها سازید. این (چیزی که بدان دستور داده می‌شوید) برای شما بهتر و سودمندتر است اگر متوجه باشید».
(۹) خواندن سوره‌ی کهف در شب و روز جمعه مستحب میباشد، با توجه به اینکه از پیامبر جروایت شده که فرمود:
«من قرأ سورة الكهف فی یوم الجمعة أضاء له من النور ما بین الجمعتین» [۹۵].
«هرکس در روز آدینه سوره‌ی کهف را بخواند، خداوند به فاصله‌ی دو جمعه روشنایی را برای او مهیا می‌گرداند».
و سلف صالح نیز در شبانه روز جمعه این سوره را می‌خواندند.
(۱۰) صلوات فرستادن بر پیامبر ج، زیرا می‌فرماید:
«أكثروا علیَّ من الصلاة یوم الجمعة ولیلة الجمعة، فمن فعل ذلك كُنتُ له شهیداً وشفیعاً یوم القیامة» [۹۶].
«در شب و روز جمعه صلوات زیادی را بر من بفرستید؛ هرکس این کار را انجام دهد، در روز قیامت مرا به عنوان شاهد و شفیع خود می‌یابد».
(۱۱) دعای فراوان در روز جمعه؛ زیرا روز جمعه حاوی ساعت و زمانی است که خداوندﻷدر آن ساعت دعاها را می‌پذیرد و خواسته‌ی بندگانش را استجابت می‌نماید، پیامبر جدر این خصوص می‌فرماید:
«إن فی الجُمُعة ساعة، لا یوافقها عبدٌ مسلمٌ، یسأل اللهﻷفیها خیراً، إلا أعطاه إیاه» [۹۷].
«یک زمان و ساعتی در روز جمعه وجود دارد، هر بنده‌ی مسلمانی در آن ساعت هر چیز خیری را از خدا بخواهد، خداوند خواسته‌اش را استجابت می‌نماید».
راجع به آن ساعت و زمان گفته‌اند که فاصله‌ی آمدن امام به مسجد تا برگشتن ایشان است و برخی گفته‌اند بعد از نماز عصر است.
[۸۷. -) متفق علیه. [۸۸. -) رواه أحمد وأبو داود وأصله فی الصحیحین. [۸۹] مالک و بخاری آن را روایت کرده‌اند. [۹۰] بخاری آن‌را روایت کرده است. [۹۱] مسلم آن‌را روایت کرده است. [۹۲] ابو داود آن‌را روایت کرده است. [۹۳] مسلم آن‌را روایت کرده است. [۹۴] ابو داود آن‌را روایت کرده است. [۹۵] حاکم آن‌را گزارش داده و بیان داشته که صحیح میباشد [۹۶] بیهقی آن‌را با سندی حسن نقل کرده است [۹۷] امام احمد آن‌را روایت کرده و عراقی نیز آن‌را به عنوان حدیث صحیح قلمداد نموده است.