قرآن کریم
قرآن: سخن اعجاز آفرین خداست که به وسیله‌ی جبرئیل درست‌کردار برای آخرین پیام‌آورش، حضرت محمد جفرستاده، در مصحف نوشته شده، به صورت تواتر به ما رسیده که تلاوتش عبادت است.
قرآن نام‌های متعددی دارد که هر کدام از آن‌ها بر قرآن حمل می‌شوند، از جمله:
فرقان: به این اعتبار که میان حق و باطل فرقان و جدایی را فراهم می‌سازد، خداوندﻷدر این خصوص می‌فرماید:
﴿ تَبَارَكَ ٱلَّذِي نَزَّلَ ٱلۡفُرۡقَانَ عَلَىٰ عَبۡدِهِۦ لِيَكُونَ لِلۡعَٰلَمِينَ نَذِيرًا ١$﴾[الفرقان: ١].
«والا مقام و جاوید کسی است که فرقان، (یعنی جدا سازنده حق از باطل) را بر بنده خود (محمّد) نازل کرده است، تا اینکه جهانیان را (بدان) بیم دهد (و آن را به گوش ایشان برساند)».
الکتاب: عبارت از سخنان نوشته شده‌ای است که در میان دو جلد مصحف قرار گرفته است، و در این مورد خداوندﻷفرموده است:
﴿ الٓمٓ ١ ذَٰلِكَ ٱلۡكِتَٰبُ لَا رَيۡبَۛ فِيهِۛ هُدٗى لِّلۡمُتَّقِينَ ٢﴾[البقرة: ١ - ٢].
«الف. لام. میم. این کتاب هیچ گمانی در آن نیست و راهنمای پرهیزگاران است».
الذکر: به معنی بلندی و شرف است، و در این مورد خداوند می‌فرماید:
﴿ وَهَٰذَا ذِكۡرٞ مُّبَارَكٌ أَنزَلۡنَٰهُۚ ﴾[الأنبیاء: ٥٠].
«این (قرآن) پنددهنده پرخیر و برکتی است که (یادآور خوبی‌ها و نیکی‌ها و همه چیزهائی است که برایتان مفید و سودمند باشد و) آن را (برایتان) نازل کرده‌ایم».
التنزیل: یعنی اینکه خداوندﻷبا توجه به مناسبات و حال و وضع‌های گوناگون قرآن را به صورت پراکنده و متفرق نازل کرد، خداوند در این مورد چنین می‌فرماید:
﴿ تَنزِيلٞ مِّنۡ حَكِيمٍ حَمِيدٖ ٤٢ ﴾[فصلت: ٤٢].
«قرآن فرو فرستاده یزدان است که با حکمت و ستوده است».
و نام‌های دیگری نیز برای قرآن ذکر شده است.
قرآن کتابی است که خداوند اصول هر چیزی را در آن ذکر نموده است و حاوی احکام، شریعت، داستان، ضرب‌المثل، پند و اندرز، موعظه، سنت‌های حاکم بر آسمانها و درون بندگان و نگاهی کلی به جهان، انسان و زندگی می‌باشد.
خداوندﻷمی‌فرماید: ﴿ وَنَزَّلۡنَا عَلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ تِبۡيَٰنٗا لِّكُلِّ شَيۡءٖ وَهُدٗى وَرَحۡمَةٗ وَبُشۡرَىٰ لِلۡمُسۡلِمِينَ ٨٩﴾[النحل: ٨٩].
«و ما این کتاب (آسمانی) را بر تو نازل کرده‌ایم که بیانگر همه‌چیز (امور دین مورد نیاز مردم) و وسیله هدایت و مایه رحمت و مژده‌رسان مسلمانان (به نعمت جاویدان یزدان) است».
و هم‌چنین قرآن کتاب جاویدانی است که به نبوت خاتمه بخشید و اصول همه‌ی کتاب‌های آسمانی بدان منتهی شد، پس برخی را تصویب و برخی را نیز تبیین نمود، خداوند می‌فرماید:
﴿ وَأَنزَلۡنَآ إِلَيۡكَ ٱلذِّكۡرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيۡهِمۡ وَلَعَلَّهُمۡ يَتَفَكَّرُونَ ٤٤ ﴾[النحل: ٤٤].
«و قرآن را بر تو نازل کرده‌ایم تا اینکه چیزی را برای مردم روشن سازی که برای آنان فرستاده شده است (که احکام و تعلیمات اسلامی است) و تا اینکه آنان (قرآن را مطالعه کنند و درباره مطالب آن) بیندیشند».
گفتنی است که آیات و احادیث فراوانی راجع به فضیلت تلاوت قرآن و توجه و عنایت بدان وارد شده‌اند:
خداوند می‌فرماید: ﴿ إِنَّ ٱلَّذِينَ يَتۡلُونَ كِتَٰبَ ٱللَّهِ وَأَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡ سِرّٗا وَعَلَانِيَةٗ يَرۡجُونَ تِجَٰرَةٗ لَّن تَبُورَ ٢٩﴾[فاطر: ٢٩].
«کسانی که کتاب خدا (قرآن را) می‌خوانند، و نماز را پا برجای می‌دارند، و از چیرهائی که بدیشان داده‌ایم، پنهان و آشکار، بذل و بخشش می‌نمایند، آنان چشم امید به تجارتی دوخته‌اند که هرگز بی‌رونق نمی‌گردد و از میان نمی‌رود».
و از عثمان بن عفانسروایت شده که گفت: پیامبر جفرمود:
«خیرُكُم من تعلم القرآن وعلَّمه» [۲۰۶].
«بهترین شما کسی است که قرآن بیاموزد و آن را به دیگران یاد بدهد».
و پیامبر جدر روایت دیگری فرموده است: «مَنْ قامَ بعشر آیات، لم یُكتب من الغافلین، ومن قام بمائة آیة، كُتب من القانتین، ومن قام بألف آیة، كُتب من المُقنطرین» [۲۰۷].
«هرکس ده آیه از قرآن را حفظ کرده و عملی نماید از غافلین محسوب نمی‌گردد و هرکس صد آیه را حفظ کرده و عملی کند در ردیف قانتین قرار می‌گیرد و هرکس هزار آیه را حفظ کرده و عملی نماید به عنوان مقنطرین (کسانی که قناطیر و ثروتهای هنگفتی را در راه خدا خرج می‌کنند) محسوب می‌گردد».
از عبدالله بن عمرو بن عاصسروایت شده که پیامبر جفرمود:
«یُقالُ لصاحب القرآن: اقرأ، وارتق، ورتل كما كنت تُرتّلُ فی الدنیا، فإنَّ منزلتك عند آخر آیة تقرؤها» [۲۰۸].
«(در روز قیامت) به یاور قرآن گفته می‌شود: همان‌گونه که در دنیا قرآن را تلاوت می‌کردی، هم‌اکنون نیز قرآن را با ترتیل و مهارت کامل قرائت کن، زیرا مقام و منزل شما در جایی است که آخرین آیه از قرآن را تلاوت می‌نمایید».
و از عایشه‌لروایت شده که پیامبر جفرمود:
«الذی یقرأ القرآن، وهو ماهر به، مع السفرة الكرام البَرَرَة، والذی یقرأ القرآن ویتتعتعُ فیه، وهو علیه شاقٌّ، له أجران» [۲۰۹].
«آن‌که در تلاوت قرآن، حذاقت و مهارت دارد، با فرشتگانِ ارجمندِ نیکوکار است و آن کس که، تلاوت برایش سخت و دشوار باشد (وزبانش از عهده‌ی تلفظ درست کلمات برنیاید، به دلیل عشق به قرآن)، او را دو پاداش است».
و از جمله نعمت‌های خداوندﻷبرای مسلمانان اینکه خداوندﻷآنان را به عنوان وارث کتاب خود قرار داده است:
﴿ ثُمَّ أَوۡرَثۡنَا ٱلۡكِتَٰبَ ٱلَّذِينَ ٱصۡطَفَيۡنَا مِنۡ عِبَادِنَاۖ﴾[فاطر: ٣٢].
و هم‌چنین از میان سایر امت‌ها آنان را برای خطاب خود برگزید، خطابی که به صورت تواتر به ما رسیده و مفید یقین می‌باشد و مردمان عصر امروز همانند مردم عصر پیامبر جآن را قرائت کرده و بدان گوش فرا می‌دهند، زیرا خداوندﻷخود عهده‌دار حفاظت از آن شده است:
﴿ إِنَّا نَحۡنُ نَزَّلۡنَا ٱلذِّكۡرَ وَإِنَّا لَهُۥ لَحَٰفِظُونَ ٩ ﴾[الحجر: ٩].
«ما خود قرآن را فرستاده‌ایم و خود ما پاسدار آن می‌باشیم (و تا روز رستاخیز آن را از دستبرد دشمنان و از هرگونه تغییر و تبدیل زمان محفوظ و مصون می‌داریم)».
و آنچه که باید مسلمانان معاصر بیش از هر عصر دیگری بدان توجه نمایند، اینکه در کنار عنایت و توجهاتی که از نظر حفظ، چاپ، نشر و ترجمه به قرآن شده، در راستای فهم قرآن و عمل بدان نیز قدم بردارند و از اصحاب پیامبر جپیروی نمایند.
از عثمان، عبدالله بن مسعود و ابیشروایت شده که پیامبر جده آیه را به آنان می‌آموخت و تا وقتی که آن را عملی نمی‌کردند به ده آیه‌ی دیگری شروع نمی‌نمودند، پس شما نیز سعی کنید که علم و عمل را باهم بیاموزید [۲۱۰].
حفظ و فهم قرآن، و عمل و چنگ زدن به مفاهیم قرآنی تنها راه عزت و سرافرازی امت اسلامی و پیروزی و پیشرفت آنان می‌باشد.
خداوند متعال می‌فرماید:
﴿ لَقَدۡ أَنزَلۡنَآ إِلَيۡكُمۡ كِتَٰبٗا فِيهِ ذِكۡرُكُمۡۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ ١٠﴾[الأنبیاء: ١٠].
«ما برایتان کتابی (به نام قرآن) نازل کرده‌ایم که وسیله بیداری و آوازه و بزرگواری شما است. آیا نمی‌فهمید (که سود و عظمت‌تان در چیست؟!)».
[۲۰۶] بُخاری روایت کرده است [۲۰۷] أبو داود، ابن خُزیمة، ابن حبان وابن السنی آن‌را روایت کرده‌اند و شاهد نیز دارد. [۲۰۸] أبو داود و ترمذی روایت کرده‌اند و ترمذی راجع بدان گفته: حدیثی حسن است. [۲۰۹] متفق علیه [۲۱۰] سنن ابوداود.