طواف الوداع
(۱۹) سپس در لحظات پایانی شب چهاردهم به مکه رفت و نماز ظهر را به مردم برگزار نمود.
(۲۰) و قبل از نماز فجر طواف الوداع را انجام داد.
سپس پیامبر جبعد از نماز در صبح‌گاه روز چهاردهم راهی مدینه شد.
بنابر این می‌فهمیم که برای حاجی سنت همان است که پیامبر جدر روزهای منی انجام داد.
(۲۱) هر روز بعد از زوال جمرات سه‌گانه را رجم کرده و هر جمره‌ای را با هفت سنگ رجم می‌نماید و همراه پرتاب هر سنگی تکبیر را سر می‌دهد.
(۲۲) و او می‌تواند بعد از رجم جمره‌ی اول رو به قبله توقف نماید و دستانش را بالا برده و به دعا بپردازد، گفتنی است که باید جمره را در طرف چپ خود قرار دهد.
(۲۳) و بعد از رجم جمره‌ی دوم نیز آن عمل را تکرار می‌کند، اما این‌بار جمره را در طرف راست خود قرار می‌دهد.
(۲۴) و این عمل مستحب است و واجب نمی‌باشد.
(۲۵) و بعد از رجم جمره‌ی سوم توقف نمی‌نماید. و اگر کسی نتوانست بعد از زوال و قبل از غروب جمره را رجم نماید، بنا به صحیح‌ترین قول علما او می‌تواند در شب آن را جبران نماید و جمره را رجم کند.
(۲۶) و اگر کسی خواست در روز دوازدهم بعد از رجم جمرات به مکه برود، اشکالی ندارد.
و اگر کسی برای رجم جمرات در روز سیزدهم باقی ماند، این عمل او بهتر و حاوی فضیلت بیشتری می‌باشد، زیرا با عمل پیامبر جموافق می‌باشد.
(۲۷) برای حاجی سنت است که شب یازدهم و دوازدهم در منی باقی بماند.
(۲۸) به اعتقاد بسیاری از فقها ماندن شب یازدهم و دوازدهم سنت می‌باشد.
(۲۹) در صورت امکان کافی است که قسمت بیشتر شب در آن‌جا بماند.
(۳۰) و اگر کسی عذری شرعی داشت، امثال مراقبت، نظارت امری مهم، مأموریت و ... لازم نیست که شب در منی باقی بماند.
(۳۱) اما در مورد شب سیزدهم واجب نیست که حاجی شب را در منی بماند، بلکه بعد از زوال همانند روزهای یازدهم و دوازدم جمرات سه‌گانه را رجم کرده و حرکت می‌کند.
(۳۲) بعد از روز سیزدهم دیگر کسی حق ندارد جمرات را رجم نماید اگرچه در منی نیز بماند.
هرگاه حاجی خواست که به شهر خود بازگردد، واجب است که طواف الوداع را انجام دهد و هفت مرتبه آن را طواف نماید، زیرا پیامبر جفرمود:
«لا ینفر احدکم حتی یکون آخر عهده بالبیت».
«هیچ‌کدام از شما نباید قبل از طواف الوداع به منزل خود بازگردد».
مگر زنان حایضه و زایمان که طواف الوداع برای آنان لازم نیست؛ با توجه به آنچه ابن عباسسروایت کرده که پیامبر جبه مردم دستور داد آخرین عملشان، طواف بیت الله باشد، اما در این خصوص برای زنان حایضه تخفیف قایل شد.
(۳۳) و اگر کسی طواف الافاضه را به تأخیر انداخت و هنگام سفر طواف نمود، این طواف جای طواف الوداع را نیز می‌گیرد، زیرا دو حدیث ذکر شده در این خصوص عام می‌باشند.