سورۀ مریم

این سوره مکی و ۹۸ آیه است

اسباب نزول آیۀ ۶۴: ﴿وَمَا نَتَنَزَّلُ إِلَّا بِأَمۡرِ رَبِّكَۖ لَهُۥ مَا بَيۡنَ أَيۡدِينَا وَمَا خَلۡفَنَا وَمَا بَيۡنَ ذَٰلِكَۚ وَمَا كَانَ رَبُّكَ نَسِيّٗا٦٤﴾[مريم: ۶۴] [۹۰۲].

۷۰۲- بخاری از ابن عباس ب روایت کرده است: رسول خدا ج به جبرئیل امین گفت: ای حامل وحی دیرتر به دیدرا من آمدی، چه چیزی باعث شده تا نتوانی بیشتر به دیدار ما بیایی؟ پس ﴿وَمَا نَتَنَزَّلُ إِلَّا بِأَمۡرِ رَبِّكَ﴾ نازل گردید [۹۰۳].

۷۰۳- ابن ابوحاتم از عکرمه روایت کرده است: جبرئیل امین مدت چهل روز به حضور رسول خدا نیامد. سپس مانند روایت فوق بقیۀ حدیث را بیان کرده است [۹۰۴].

۷۰۴- ابن مردویه از انس س روایت کرده است: رسول خدا از جبرئیل امین پرسید: کدام سرزمین نزد خدا أ محبوب‌تر و کدام سرزمین ناپسندتر است؟ جبرئیل امین گفت: تا از خدای تعالی نپرسم نمی‌دانم. و جبرئیل امین پس از مدتی تأخیر به حضور رسول خدا فرود آمد. پیامبر گفت: آنقدر دیر به نزد من آمدی پنداشتم که بر من خشمگین شده‌ای. پس جبرئیل امین آیۀ ﴿وَمَا نَتَنَزَّلُ إِلَّا بِأَمۡرِ رَبِّكَ...﴾ را تلاوت کرد.

۷۰۵- ابن اسحاق از ابن عباس ب روایت کرده است: زمانی قریش راجع به اصحاب کهف از رسول خدا سؤال کردند. پیامبر مدت پانزده روز در انتظار وحی صبر کرد. اما خداأ در این باره وحی نفرستاد. هنگامی که جبرئیل امین حضور مبارک پیامبر فرود آمد. پیامبر گفت: دیر آمدی، جبرئیل امین این آیه را خواند [۹۰۵].

اسباب نزول آیۀ ۷۷: ﴿أَفَرَءَيۡتَ ٱلَّذِي كَفَرَ بِ‍َٔايَٰتِنَا وَقَالَ لَأُوتَيَنَّ مَالٗا وَوَلَدًا٧٧﴾[مريم: ۷۷] [۹۰۶].

۷۰۶- بخاری، مسلم و دیگران از خباب بن ارت س روایت کرده اند: به نزد عاص بن وائل سهمی رفتم و حق خود را از او مطالبه کردم. گفت: تا به دین محمد کافر نشوی حقت را نمی‌دهم. گفتم: من هرگز به دین محمد کفر نمی‌ورزم و حق خود را وقتی که بمیری و دوباره زنده شوی از تو می‌گیریم. او گفت: آیا من بعد از مردن زنده می‌شوم؟ گفتم: آری، گفت: آن جا مال و فرزند زیاد دارم حقت را در آنجا می‌دهم. پس آیۀ ﴿أَفَرَءَيۡتَ ٱلَّذِي كَفَرَ بِ‍َٔايَٰتِنَا وَقَالَ لَأُوتَيَنَّ مَالٗا وَوَلَدًا٧٧﴾[مريم: ۷۷] نازل شد [۹۰۷].

اسباب نزول آیۀ ۹۶: ﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ سَيَجۡعَلُ لَهُمُ ٱلرَّحۡمَٰنُ وُدّٗا٩٦﴾[مريم: ۹۶] [۹۰۸].

۷۰۷- ابن جریر از عبدالرحمن بن عوف روایت کرده است: او س هنگام مهاجرت به مدینه از دوری دوستان از جمله شیبه و عتبه پسران ربیعه و امیه بن خلف اندوهگین بود. پس آیۀ ﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ سَيَجۡعَلُ لَهُمُ ٱلرَّحۡمَٰنُ وُدّٗا٩٦﴾[مريم: ۹۶] نازل شد. زبان قرآن گویاست: دل مسلمان سرشار از محبت و صمیمیت است [۹۰۹].

***

[۹۰۲] ترجمه: «و [فرشتگان گفتند:] جز به فرمان پروردگارت فرود نمى‏آییم. [آگاهى از وقایع‏] آینده و گذشته و حال ما ویژه اوست و پروردگارت فراموشکار نیست». [۹۰۳] صحیح بخاری ۳۲۱۸ و ۴۷۳۱ و ۷۴۵۵، ترمذی ۳۱۵۸، طبری ۲۳۸۰۵، واحدی در «الوسیط» ۳ / ۱۸۹ و در «اسباب نزول» ۶۰۶ از چند طریق از ابن عباس روایت کرده اند. «زاد المسیر» ۹۶۲ به تخریج محقق. [۹۰۴] این مرسل و به حدیث قبلی شاهد است. [۹۰۵] اسنادش ضعیف است، به «زاد المسیر» ۹۶۴ به تخریج محقق و «تفسیر بغوی» ۱۳۹۸ نگاه کنید. [۹۰۶] ترجمه: «آیا در کار کسى نگریسته‏اى که به آیات ما کفر ورزید و گفت: قطعا به من مال و فرزند داده خواهد شد». [۹۰۷] صحیح است، بخاری ۲۲۷۵ و ۴۷۳۲ و ۴۷۳۳، مسلم ۲۷۹۵، ترمذی ۳۱۶۲، احمد ۵ / ۱۱۰، ابن حبان ۵۰۱۰ از چند طریق از سفیان از اعمش روایت کرده اند. بخاری ۲۰۹۱ و ۲۴۲۵ و ۴۷۳۴ و ۴۷۳۵، مسلم ۲۷۹۵ نسائی در «تفسیر» ۳۴۲، احمد ۱/ ۱۱۱، ابن حبان ۴۸۸۵، واحدی در «اسباب نزول» ۶۱۰ و ۶۱۱، طبرانی ۳۶۵۱ و ۳۶۵۲ و ۳۶۵۴ روایت کرده اند. «زاد المسیر» ۹۶۷ به تخریج محقق. [۹۰۸] ترجمه: «آنان که ایمان آورده‏اند و کارهاى شایسته انجام داده‏اند، خداوند برایشان دوستى مقرر خواهد نمود». [۹۰۹] طبری ۲۳۹۷۰ از عبدالرحمن بن عوف روایت کرده است، اسناد آن جداً ضعیف است از جهت عبدالعزیز بن عمران در این اسناد راوی‌های مجهول هستند و متن باطل است، زیرا تمام این سوره به اتفاق علما مکی است. ابن کثیر ۴ / ۳۰۵.