سورۀ علق

این سوره مکی و ۱۹ آیه است

اسباب نزول آیۀ ۶: ﴿كَلَّآ إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ لَيَطۡغَىٰٓ٦﴾ [۱۴۹۹].

۱۱۹۶- ابن منذر از ابوهریره س روایت کرده است: ابوجهل گفت: آیا محمد پیش چشم شما صورت خود را بر زمین می‌زند؟ گفتند: بله، گفت: قسم به لات و عزی اگر من او را ببینم که این کار را انجام می‌دهد بر گردنش سوار می‌شوم و صورتش را به خاک می‌مالم. پس آیۀ ﴿كَلَّآ إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ لَيَطۡغَىٰٓ٦﴾ نازل شد [۱۵۰۰].

اسباب نزول آیۀ ۹ – ۱۶: ﴿أَرَءَيۡتَ ٱلَّذِي يَنۡهَىٰ٩﴾.

۱۱۹۷- ک: ابن جریر از ابن عباس ب روایت کرده است: رسول الله ج مشغول نمازخواندن بود که ابوجهل بن هشام آمد و آن بزرگوار را از نمازخواندن منع کرد. آنگاه خدا ﴿أَرَءَيۡتَ ٱلَّذِي يَنۡهَىٰ٩ عَبۡدًا إِذَا صَلَّىٰٓ١٠ أَرَءَيۡتَ إِن كَانَ عَلَى ٱلۡهُدَىٰٓ١١ أَوۡ أَمَرَ بِٱلتَّقۡوَىٰٓ١٢ أَرَءَيۡتَ إِن كَذَّبَ وَتَوَلَّىٰٓ١٣ أَلَمۡ يَعۡلَم بِأَنَّ ٱللَّهَ يَرَىٰ١٤ كَلَّا لَئِن لَّمۡ يَنتَهِ لَنَسۡفَعَۢا بِٱلنَّاصِيَةِ١٥ نَاصِيَةٖ كَٰذِبَةٍ خَاطِئَةٖ١٦﴾ را نازل کرد [۱۵۰۱].

اسباب نزول آیۀ ۱۷ – ۱۸: ﴿فَلۡيَدۡعُ نَادِيَهُۥ١٧﴾.

۱۱۹۸- ترمذی و دیگران از ابن عباس روایت کرده اند: نبی کریم ج در حال نمازخواندن بود. ابوجهل آمد و گفت: آیا تو را از این کار منع نکرده بودم؟ پیامبر تهدیدش کرد. ابوجهل گفت: تو خوب می‌دانی که در این دیار اکثر انجمن‌ها و مجامع قوم و قبیله متعلق به من است. پس ﴿فَلۡيَدۡعُ نَادِيَهُۥ١٧ سَنَدۡعُ ٱلزَّبَانِيَةَ١٨﴾ [۱۵۰۲]، نازل شد. ترمذی می‌گوید: این حدیث حسن صحیح است [۱۵۰۳].

***

[۱۴۹۹] ترجمه: «حقّا که انسان سر به طغیان بر مى‏دارد». [۱۵۰۰] صحیح است، مسلم ۲۷۹۷، نسائی ۷۰۳، احمد ۲ / ۳۷۰، طبری ۳۷۶۸۷ از ابوهریره روایت کرده اند. «تفسیر شوکانی» ۲۹۵۲ تخریج محقق. [۱۵۰۱] صحیح است، بخاری ۴۹۵۸، عبدالرزاق در «تفسیر» ۳۶۶۰ و طبری ۳۷۶۸۹۹ از ابن عباس ب روایت کرده اند. «زاد المسیر» ۱۵۴۶ تخریج محقق. ترجمه آیات: «آیا به کسى که باز مى‏دارد، نگریسته‏اى؟ بنده را چون نماز مى‏گزارد. به من بگو: اگر بر راه هدایت مى‏بود [چه اتفاقى مى‏افتاد؟] یا به پرهیزگارى فرمان مى‏داد؟ آیا اندیشیده‏اى که اگر [حقّ را] دروغ انگارد و رویگردان شود [چه اتفاقى مى‏افتد؟] آیا ندانست که خدا مى‏بیند؟ نه! اگر باز نیاید موى پیشانى‏اش را خواهیم کشید (سخت عذابش مى‏کنیم) آن [صاحب‏] موى پیشانى دروغزن گناهکار». [۱۵۰۲] ترجمه: «پس باید اهل مجلسش را فراخواند. ما نیز فرشتگان سخت کیفر و را فرا خواهیم خواند». [۱۵۰۳] صحیح است، ترمذی ۳۳۴۹، نسائی ۱۱۶۸۴، احمد ۱ / ۲۵۶ و طبری ۳۷۶۸۵ و ۳۷۶۸۶ از چند طریق از عکرمه از ابن عباس روایت کرده اند. اسناد این به شرط بخاری و مسلم صحیح و ذهبی هم موافق است. «تفسیر بغوی» ۲۳۷۲ تخریج محقق.