سورۀ جُمُعَه

این سوره مدنی و ۱۱ آیه است

اسباب نزول آیۀ ۱۱: ﴿وَإِذَا رَأَوۡاْ تِجَٰرَةً أَوۡ لَهۡوًا ٱنفَضُّوٓاْ إِلَيۡهَا وَتَرَكُوكَ قَآئِمٗاۚ قُلۡ مَا عِندَ ٱللَّهِ خَيۡرٞ مِّنَ ٱللَّهۡوِ وَمِنَ ٱلتِّجَٰرَةِۚ وَٱللَّهُ خَيۡرُ ٱلرَّٰزِقِينَ١١﴾ [۱۳۸۱].

۱۰۸۶- بخاری و مسلم از جابر س روایت کرده اند: پیامبر اکرم ج در حال خواندن خطبۀ نماز جمعه بود، ناگاه کاروانی که [بار آن مواد غذایی بود] از سفر وارد شد. مسلمانان به‌سوی کاروان شتافتند. فقط دوازده نفر نزد پیامبر باقی ماندند. پس خدای بزرگ آیۀ ﴿وَإِذَا رَأَوۡاْ تِجَٰرَةً...﴾ را نازل کرد [۱۳۸۲]. [از ابومالک روایت است دحیه بن خلیفه با کاروان تجارتی روغن زیتون از شام برگشت. در آن حال نبی کریم خطبۀ نماز جمعه را می‌خواند. وقتی که مسلمانان قافله را دیدند به‌سوی بازار بقیع رفتند، زیرا ترسیدند که مبادا دیگران برای خرید کالا از آنان سبقت جویند. پس خدای بزرگ آیۀ ﴿وَإِذَا رَأَوۡاْ تِجَٰرَةً أَوۡ لَهۡوًا ٱنفَضُّوٓاْ إِلَيۡهَا وَتَرَكُوكَ﴾ را نازل کرد] [۱۳۸۳].

۱۰۸۷- ک: ابن جریر از جابر س روایت کرده است: در آن زمان مرسوم بود چون دوشیزگان ازدواج می‌کردند آن‌ها را با طبل و نی بدرقه می‌نمودند. مسلمانان پیامبر را در حال قیام بالای مِنبَر رها می‌کردند و به‌سوی عروسی می‌شتافتند. پس آیه نازل شد [۱۳۸۴]. سیوطی صاحب می‌گوید: مثل این که آیه در هردو مورد نازل گشته است.

۱۹۸۸- ک: ابن منذر از جابر روایت کرده: این آیه در بارۀ هردو قضیه، ورود قافلۀ تجارتی و قصۀ نکاح دوشیزگان که هردو یکجا از راه رسیده بودند نازل شد.

***

[۱۳۸۱] ترجمه: «و چون تجارتى و سرگرمى‏اى ببینند به‌سوی آن پراکنده شده و تو را ایستاده [به نماز] رها کنند. بگو: آنچه در نزد خداوند است از سرگرمى و تجارت بهتر است و خداوند بهترین روزى دهندگان است». [۱۳۸۲] صحیح است، بخاری ۹۳۶ و ۲۰۵۸ و ۴۸۹۹، مسلم ۸۶۳ ح ۳۶ تا ۳۸، ترمذی ۳۳۱۱، نسائی در «تفسیر» ۶۱۳، احمد ۳ / ۳۱۳ و «ابن کثیر» ۶۸۲۲ به تخریج محقق. [۱۳۸۳] تفسیر طبری، همان منبع، ج ۲۸، ص ۱۰۳. [۱۳۸۴] طبری ۳۴۱۴۵. در این اسناد محمد بن سهل بن عسکر استاد طبری متروک و یحیی بن عثمان بن صالح لین حدیث است راوی‌های دیگرش ثقه هستند. پس حدیث جداً ضعیف و ناچیز است. حدیث قبلی درست است.