سورۀ سَجدَه

این سوره مکی و ۳۰ آیه است

اسباب نزول آیۀ ۱۶: ﴿تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمۡ عَنِ ٱلۡمَضَاجِعِ يَدۡعُونَ رَبَّهُمۡ خَوۡفٗا وَطَمَعٗا وَمِمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡ يُنفِقُونَ١٦﴾[السجدة: ۱۶] [۱۰۶۳].

۸۳۸- ک: بزار از بلال س روایت کرده است: ما در مسجد می‌نشستیم و جماعتی از یاران رسول خدا ج بعد از ادای نماز شام تا نماز عشاء نماز می‌خواندند. پس آیۀ ﴿تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمۡ عَنِ ٱلۡمَضَاجِعِ...﴾ نازل شد. در اسناد این روایت عبدالله بن شبیب ضعیف است.

۸۳۹- ترمذی به گونۀ صحیح از انس س روایت کرده است: این آیه ﴿تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمۡ عَنِ ٱلۡمَضَاجِعِ﴾ در بارۀ انتظار به نماز عشاء نازل شده است [۱۰۶۴].

اسباب نزول آیۀ ۱۸: ﴿أَفَمَن كَانَ مُؤۡمِنٗا كَمَن كَانَ فَاسِقٗاۚ لَّا يَسۡتَوُۥنَ١٨﴾ [۱۰۶۵].

۸۴۰- واحدی و ابن عساکر از طریق سعید بن جبیر از ابن عباس ب روایت کرده اند: ولید بن عقبه بن ابومعیط به علی بن ابوطالب س گفت: سلاحم در نبرد و روز کارزار از سلاح تو تیزتر و برنده‌تر است، در سخنوری از تو بالاترم. در املاء و نویسندگی به مراتب از تو بهترم. شیر یزدان علی گفت: خاموش ای فاسد تو از راۀ حق و صلاح بیرون رفته‌ای. پس آیۀ ﴿أَفَمَن كَانَ مُؤۡمِنٗا كَمَن كَانَ فَاسِقٗاۚ لَّا يَسۡتَوُۥنَ١٨﴾ نازل شد.

۸۴۱- ابن جریر از عطاء بن یسار همینگونه روایت کرده است [۱۰۶۶].

۸۴۲- ابن عدی و خطیب در «تاریخ» خود از طریق کلبی از ابوصالح از ابن عباس نیز همینگونه روایت کرده اند.

۸۴۳-خطیب و ابن عساکر از طریق ابن لهیعه از عمرو بن دینار از ابن عباس روایت کرده اند: این آیه در بارۀ علی بن ابوطالب س و عقبه بن ابومعیط که یکدیگر را ناسزا گفتند، نازل گشته است. همچنان در این روایت آمده است که این آیه در مورد عقبه بن ولید نازل گشته است نه ولید.

اسباب نزول آیۀ ۲۸: ﴿وَيَقُولُونَ مَتَىٰ هَٰذَا ٱلۡفَتۡحُ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ٢٨﴾ [۱۰۶۷].

۹۴۴- ابن جریر از قتاده روایت کرده است: اصحاب ش می‌گفتند: به زودی روزگاری خواهد رسید که همۀ ما در آن با آسایش و نعمت‌های فراوان زندگی کنیم. مشرکان گفتند: اگر شما راست می‌گویید چه وقت آن فتح و ظفر صورت خواهد گرفت. پس این آیه نازل شد [۱۰۶۸].

***

[۱۰۶۳] ترجمه: «پهلوهایشان از بسترها جدا نمى‏شود. با بیم و امید پروردگارشان را مى‏خوانند و از آنچه به آنان روزى داده‏ایم انفاق مى‏کنند». [۱۰۶۴] ترمذی ۳۱۹۶، ابوداود ۱۳۲۲ و طبری ۲۸۲۲۲ از انس روایت کرده‌اند «زاد المسیر» ۱۱۰۹ به تخریج محقق. [۱۰۶۵] ترجمه: «آیا کسى که مؤمن است مانند کسى است که فاسق است. [هرگز] برابر نمى‏شوند». [۱۰۶۶] تفسیر طبری، همان منبع، ج ۲۱، ص ۱۰۷. [۱۰۶۷] ترجمه: «و مى‏گویند: اگر راستگویید، این فتح کى خواهد بود؟» [۱۰۶۸] طبری ۲۸۳۱۳ روایت کرده این مرسل است.