سورۀ صَف

این سوره مدنی و ۱۴ آیه است

اسباب نزول آیۀ ۱ – ۲: ﴿سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۖ وَهُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ١﴾.

۱۰۷۹- ترمذی و حاکم به قسم صحیح از عبدالله بن سلام روایت کرده اند: چند نفر از یاران پیامبر ج یک جا نشسته باهم مشغول گفتگو بودیم، گفتیم: کاش می‌دانستیم کدام عمل نزد خدا محبوب‌تر است تا آن را به جا می‌آوردیم. پس خدای پاک آیۀ ﴿سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۖ وَهُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ١ يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفۡعَلُونَ٢﴾ [۱۳۷۴] را نازل کرد. و پیامبر اکرم ج این کلام عزیز را تا به آخر برای ما قراءت کرد [۱۳۷۵].

۱۰۸۰- ک: ابن جریر از ابن عباس ب به همین معنی روایت کرده است [۱۳۷۶].

۱۰۸۱- ک: و از ابوصالح روایت کرده است: عده‌ای گفتند: کاش می‌دانستیم کدام عمل برتر و نزد پروردگار محبوب‌تر است. پس ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ هَلۡ أَدُلُّكُمۡ عَلَىٰ تِجَٰرَةٖ...﴾ نازل شد. جهاد دخلواه آن‌ها نبود. پس ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفۡعَلُونَ٢﴾ نازل شد [۱۳۷۷].

۱۰۸۲- ک: ابن ابوحاتم از طریق علی از ابن عباس به همین معنی روایت کرده [۱۳۷۸].

۱۰۸۳- ک: از طریق عکرمه از ابن عباس و ابن جریر از ضحاک روایت کرده: مردی کارهای را که هنگام جهاد هرگز نکرده بود ادعا می‌کرد که انجام داده است از قبیل کشتن، شمشیرکشیدن و نیزه‌زدن. در بارۀ او ﴿لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفۡعَلُونَ﴾ نازل شد [۱۳۷۹].

۱۰۸۴- ک: ابن ابوحاتم از مقاتل روایت کرده است: این کلام خدا در مورد آن‌هایی که در روز احد از اطراف رسول الله ج پراکنده شده بودند نازل شد.

اسباب نزول آیۀ ۱۱: ﴿تُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ وَتُجَٰهِدُونَ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ بِأَمۡوَٰلِكُمۡ وَأَنفُسِكُمۡۚ ذَٰلِكُمۡ خَيۡرٞ لَّكُمۡ إِن كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ١١﴾ [۱۳۸۰].

۱۰۸۵- ک: از سعید بن جبیر روایت کرده است: چون آیۀ ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ هَلۡ أَدُلُّكُمۡ عَلَىٰ تِجَٰرَةٖ تُنجِيكُم مِّنۡ عَذَابٍ أَلِيمٖ١٠﴾ «اى مؤمنان، آيا شما را بر سودايى رهنمون شوم كه شما را از عذاب دردناك نجات مى‏دهد»؟ نازل شد. مسلمانان گفتند: کاش می‌دانستیم این تجارت چیست تا همه اموال و زن و فرزندان خویش را در آن راه بذل می‌کردیم. پس آیۀ ﴿تُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِ﴾ نازل شد.

***

[۱۳۷۴] ترجمه: «آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است خدا را به پاکى یاد مى‏کند. و او پیروزمند فرزانه است. اى مؤمنان، چرا چیزى را مى‏گویید که انجام نمى‏دهید»؟ [۱۳۷۵] صحیح است، احمد ۵ / ۴۵۲، ترمذی ۳۳۰۹، حاکم ۲ / ۴۸۷ و ۲۲۹، درامی ۲ / ۲۰۰ از عبدالله بن سلام از چند طریق روایت کرده اند، حاکم و ذهبی این را به شرط بخاری و مسلم صحیح می‌دانند. حافظ در «فتح الباری» ۸ / ۶۴۱ می‌گوید: این صحیح‌ترین حدیث مسلسل است. «جامع احکام القرآن» ۵۹۲۲ و «زاد المسیر» ۱۴۱۴ به تخریج محقق. [۱۳۷۶] طبری ۳۴۰۴۳ از عطیۀ عوفی روایت کرده و عطیه ضعیف است. [۱۳۷۷] طبری ۳۴۰۴۴ از وی به قسم مرسل روایت کرده است و این به حدیث پیش شاهد است، نام ابوصالح باذان است که باذام یاد می‌شود و مولای ام هانی است. [۱۳۷۸] طبری ۳۴۰۴۲. در این اسناد بین علی بن ابوطلحه و ابن عباس ارسال است. [۱۳۷۹] اثر از ضحاک و طبری ۳۴۰۴۸ روایت کرده است. [۱۳۸۰] ترجمه: «به خداوند و رسول او ایمان آورید و در راه خدا با اموال و جانهایتان جهاد کنید. اگر بدانید این برایتان بهتر است».