سورۀ طه

این سوره مکی و ۱۳۵ آیه است

اسباب نزول آیۀ ۱ – ۲: ﴿طه١ مَآ أَنزَلۡنَا عَلَيۡكَ ٱلۡقُرۡءَانَ لِتَشۡقَىٰٓ٢﴾[طه: ۱-۲] [۹۱۰].

۷۰۸- ابن مردویه از ابن عباس ب روایت کرده است: در اوایل نزول وحی هنگام ادای نماز رسول خدا بر سینۀ کف پاهای خود می‌ایستاد. پس خدای بزرگ ﴿طه١ مَآ أَنزَلۡنَا عَلَيۡكَ ٱلۡقُرۡءَانَ لِتَشۡقَىٰٓ٢﴾[طه: ۱-۲] را نازل کرد [۹۱۱].

۷۰۹- عبد بن عبدالحمید در «تفسیر» خود از ربیع بن انس س روایت کرده است: سرور کائنات [هنگام ادای نماز] گاهی بر این پا و گاهی بر آن پا می‌ایستاد تا خدای بزرگ آیۀ ﴿طه١ مَآ أَنزَلۡنَا عَلَيۡكَ ٱلۡقُرۡءَانَ لِتَشۡقَىٰٓ٢﴾ را نازل کرد [۹۱۲].

۷۱۰- ابن مردویه از طریق عوفی از ابن عباس ب روایت می‌کند: گفتند: محمد به اثر خداپرستی بیچاره و بدبخت شده است. پس ﴿مَآ أَنزَلۡنَا عَلَيۡكَ ٱلۡقُرۡءَانَ لِتَشۡقَىٰٓ٢﴾ «ما قرآن را به تو نفرستادیم تا خود را به رنج و زحمت بیندازی» نازل شد [۹۱۳].

اسباب نزول آیۀ ۱۰۵: ﴿وَيَسۡ‍َٔلُونَكَ عَنِ ٱلۡجِبَالِ فَقُلۡ يَنسِفُهَا رَبِّي نَسۡفٗا١٠٥﴾[طه: ۱۰۵] [۹۱۴].

۷۱۱- ابن منذر از ابن جریج روایت می‌کند: قریش پرسید ای محمد! خدای تو روز قیامت با این کوه‌ها چه می‌کند؟ آیۀ ﴿وَيَسۡ‍َٔلُونَكَ عَنِ ٱلۡجِبَالِ فَقُلۡ يَنسِفُهَا رَبِّي نَسۡفٗا١٠٥﴾ «در باره کوه‌ها از تو می‌پرسند، بگو: خدای من آن‌ها را کاملاً پراکنده می‌کند» نازل شد.

اسباب نزول آیۀ ۱۱۴: ﴿فَتَعَٰلَى ٱللَّهُ ٱلۡمَلِكُ ٱلۡحَقُّۗ وَلَا تَعۡجَلۡ بِٱلۡقُرۡءَانِ مِن قَبۡلِ أَن يُقۡضَىٰٓ إِلَيۡكَ وَحۡيُهُۥۖ وَقُل رَّبِّ زِدۡنِي عِلۡمٗا١١٤﴾[طه: ۱۱۴] [۹۱۵].

۷۱۲- ابن ابوحاتم از سدی روایت کرده است: وقتی جبرئیل آیات را می‌آورد پیغمبر برای حفظ آن، خود را به زحمت و مشقت می‌انداخت. چون می‌ترسید قبل از حفظ آیه جبرئیل امین صعود کند. پس خدا ﴿وَلَا تَعۡجَلۡ بِٱلۡقُرۡءَانِ...﴾ را نازل کرد.

در سورۀ نساء آیۀ ۳۴ سبب دیگری آمده است که صحیح‌تر است.

اسباب نزول آیۀ ۱۳۱: ﴿وَلَا تَمُدَّنَّ عَيۡنَيۡكَ إِلَىٰ مَا مَتَّعۡنَا بِهِۦٓ أَزۡوَٰجٗا مِّنۡهُمۡ زَهۡرَةَ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا لِنَفۡتِنَهُمۡ فِيهِۚ وَرِزۡقُ رَبِّكَ خَيۡرٞ وَأَبۡقَىٰ١٣١﴾[طه: ۱۳۱] [۹۱۶].

۷۱۳- ابن ابوشیبه، ابن مردویه، بزار و ابویعلی از رافع س روایت کرده اند: به رسول خدا مهمان آمد، آن بزرگوار مرا به نزد یهودی فرستاد و گفت: تا ماۀ رجب از وی مقداری آرد برایم قرض بگیر، یهود گفت: هرگز به او قرض نمی‌دهم، مگر این که چیزی گرو بگذارد. حضور پیامبر ج آمدم و جریان را عرض کردم. گفت: به ذات اقدس الهی سوگند که من مورد اعتماد ملکوتیان و امین زمین هستم. هنوز از خدمت پیغمبر دور نرفته بودم که آیۀ ﴿وَلَا تَمُدَّنَّ عَيۡنَيۡكَ إِلَىٰ مَا مَتَّعۡنَا بِهِۦٓ أَزۡوَٰجٗا مِّنۡهُمۡ...﴾ نازل شد.

***

[۹۱۰] ترجمه: «طه. قرآن را بر تو نازل نکردیم که به رنج آفتی». [۹۱۱] بیهقی در «شعب الایمان» ۱۴۹۷ از ابن عباس روایت کرده است، در این اسناد محمد بن زیاد بشکری میمونی کذاب است. به «میزان الاعتدال» ۷۵۴۷ و «تفسیر شوکانی» ۱۶۹۶ به تخریج محقق نگاه کنید. [۹۱۲] ابن کثیر ۳ / ۱۴۹ می‌گوید: «[قاضی] عیاض از ربیع بن انس روایت کرده» پس مرسل است، اما بزار ۲۲۳۲ «کشف» از علی به طور موصول روایت کرده است. هیثمی در «مجمع الزوائد» ۱۱۱۶۵ می‌گوید: «بخاری گفته که در یزید بن بلال نظر است و کیسان بن عمرو را ابن حبان ثقه می‌داند و ابن معین ضعیف و باقی راوی‌های این حدیث راویی صحیح هستند» پس اسناد ضعیف است. به «تفسیر شوکانی» ۱۶۹۵ به تخریج محقق نگاه کنید. [۹۱۳] اسناد این ضعیف است به خاطر این که عطیۀ عوفی ضعیف متروک است. [۹۱۴] ترجمه: «و درباره کوه‏ها از تو مى‏پرسند، بگو: پروردگارم آن را سخت خواهد پراکند». [۹۱۵] ترجمه: «پس خداوند، فرمانرواى راستین بزرگ و برتر است. و در [خواندن‏] قرآن پیش از آنکه وحى آن بر تو انجام پذیرد، شتاب مکن. و بگو: پروردگارا، به من دانشى بیفزاى». [۹۱۶] ترجمه: «و چشم مدوز به زینت زندگى دنیا که گروه‏هایى از آنان را به آن بهره‏مند ساخته‏ایم تا آنان را در آن بیازماییم. و روزى پروردگارت بهتر و ماندگارتر است».