سورۀ ذاریات

این سوره مکی و ۶۰ آیه است

اسباب نزول آیۀ ۱۹: ﴿وَفِيٓ أَمۡوَٰلِهِمۡ حَقّٞ لِّلسَّآئِلِ وَٱلۡمَحۡرُومِ١٩﴾ [۱۲۹۰].

۱۰۱۵- ابن جریر و ابن ابوحاتم از حسن بن محمد بن حنفیه س روایت کرده اند: رسول الله ج دسته‌ای از سپاۀ اسلام را به یکی از میدان‌های جنگ فرستاد، آن‌ها فاتح و پیروز شدند و غنایم فراوان به دست آوردند و عده‌ای بعد از فراغت آن‌ها از تقسیم غنیمت آمدند. پس آیۀ ﴿وَفِيٓ أَمۡوَٰلِهِمۡ حَقّٞ لِّلسَّآئِلِ وَٱلۡمَحۡرُومِ١٩﴾ نازل گشت [۱۲۹۱].

اسباب نزول آیۀ ۵۵: ﴿وَذَكِّرۡ فَإِنَّ ٱلذِّكۡرَىٰ تَنفَعُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ٥٥﴾ [۱۲۹۲].

۱۰۱۶- ابن منیع و ابن راهویه و هیثم بن کلیب هرکدام در «مسند» خود از طریق مجاهد از علی س روایت کرده اند: چون ﴿فَتَوَلَّ عَنۡهُمۡ فَمَآ أَنتَ بِمَلُومٖ٥٤﴾ «پس از این‌ها روی بگردان و تو هرگز درخور ملامت و نکوهش نیستی» (ذاریات: ۱۴) نازل شد. و به پیامبر خود دستور داد که از ما روی بگرداند. هیچکس در بین ما باقی نماند، مگر این که به هلاکت خود یقین پیدا کرد. پس خدای بزرگ و توانا آیۀ ﴿وَذَكِّرۡ فَإِنَّ ٱلذِّكۡرَىٰ تَنفَعُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ٥٥﴾ را نازل و دل‌های ما را شاد کرد [۱۲۹۳].

۱۰۱۷- ابن جریر از قتاده روایت کرده است: چون ﴿فَتَوَلَّ عَنۡهُمۡ فَمَآ أَنتَ بِمَلُومٖ٥٤﴾ نازل شد. اصحاب ش غمگین شدند و فکر کردند وحی منقطع و عذاب پدیدار گشت. پس آیۀ ﴿وَذَكِّرۡ فَإِنَّ ٱلذِّكۡرَىٰ تَنفَعُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ٥٥﴾ نازل شد [۱۲۹۴].

***

[۱۲۹۰] ترجمه: «و در اموالشان براى سائل و بینوا حقّى بود». [۱۲۹۱] طبری ۳۲۱۶۶ و ۳۲۱۶۸ از حسن بن محمد روایت کرده این مرسل و ضعیف است. [۱۲۹۲] ترجمه: «و پند ده، به راستى که پند دادن به مؤمنان سود مى‏بخشد». [۱۲۹۳] خبری است باطل با اسناد واهی، طبری ۳۲۲۶۱، اسحاق بن راهویه و ابن منیع چنانچه در «مطالب عالیه» ۳۷۴۸ تا ۳۷۵۰ آمده از ایوب از مجاهد روایت کرده اند. این اسناد منقطع و ضعیف است و مجاهد از علی نشنیده است به «المراسیل» ص ۱۶۱ شرح حال شماره ۳۶۱ نگاه کنید، ابوحاتم و ابن معین نیز همینگونه بیان داشته اند، این متن جداً منکر است. زیرا روش بیان آیات نشان می‌دهد که مراد کفار مکه است. به کلام الهی ﴿كَذَٰلِكَ مَآ أَتَى ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا قَالُواْ سَاحِرٌ أَوۡ مَجۡنُونٌ٥٢ أَتَوَاصَوۡاْ بِهِۦۚ بَلۡ هُمۡ قَوۡمٞ طَاغُونَ٥٣ فَتَوَلَّ عَنۡهُمۡ فَمَآ أَنتَ بِمَلُومٖ٥٤﴾[الذاریات: ۵۲-۵۴] دقت نمایید. مثل این سخنان از علی بدور است. ممکن رای خود مجاهد باشد برای این که اسنادش به وی صحیح است. [۱۲۹۴] طبری ۳۲۲۶۰ این مرسل و ضعیف و متن منکر است.