سورۀ صافَّات

این سوره مکی و ۱۸۲ آیه است

اسباب نزول آیۀ ۶۴: ﴿إِنَّهَا شَجَرَةٞ تَخۡرُجُ فِيٓ أَصۡلِ ٱلۡجَحِيمِ٦٤﴾ [۱۱۴۷].

۹۰۶- ک: ابن جریر از قتاده روایت کرده است: ابوجهل می‌گفت: این رفیق شما گمان می‌کند که در بین آتش دوزخ درخت است. در حالی که آتش درخت را می‌سوزاند. به خدا سوگند ما زقوم را به جز خرما و مسکه نمی‌دانیم. چون آن‌ها از وجود درخت در قعر جهنم تعجب کردند. خدای ﻷ آیۀ ﴿إِنَّهَا شَجَرَةٞ تَخۡرُجُ فِيٓ أَصۡلِ ٱلۡجَحِيمِ٦٤﴾ را نازل کرد [۱۱۴۸].

۹۰۷- و از سدی به همین معنی روایت کرده است [۱۱۴۹].

اسباب نزول آیۀ ۱۵۸: ﴿وَجَعَلُواْ بَيۡنَهُۥ وَبَيۡنَ ٱلۡجِنَّةِ نَسَبٗاۚ وَلَقَدۡ عَلِمَتِ ٱلۡجِنَّةُ إِنَّهُمۡ لَمُحۡضَرُونَ١٥٨﴾ [۱۱۵۰].

۹۰۸- جُوَیبِر از ضحاک از ابن عباس ب روایت کرده است: آیۀ ﴿وَجَعَلُواْ بَيۡنَهُۥ وَبَيۡنَ ٱلۡجِنَّةِ نَسَبٗا...﴾ در بارۀ سه قبیله از قریش: سلیم، خزاعه و جهینه نازل شده است.

۹۰۹- بیهقی در «شعب الایمان» از مجاهد روایت کرده است: بزرگان قریش می‌گفتند: فرشتگان دختران خدا هستند. ابوبکر صدیق گفت: پس مادرشان کیست؟ گفتند: آن‌ها دختران بزرگان جن هستند. پس خدا ﴿وَلَقَدۡ عَلِمَتِ ٱلۡجِنَّةُ إِنَّهُمۡ لَمُحۡضَرُونَ﴾ را نازل کرد.

اسباب نزول آیۀ ۱۶۵: ﴿وَإِنَّا لَنَحۡنُ ٱلصَّآفُّونَ١٦٥﴾ [۱۱۵۱].

۹۱۰- ابن ابوحاتم از یزید بن ابومالک س روایت کرده است: مردم در ابتدا پراکنده نماز می‌خواندند. پس آیۀ ﴿وَإِنَّا لَنَحۡنُ ٱلصَّآفُّونَ١٦٥﴾ نازل شد و به مسلمانان دستور داد به صفوف منظم نماز بخوانند.

۹۱۱- ابن منذر نیز از ابن جریج به همین معنی نقل کرده است.

اسباب نزول آیۀ ۱۷۶: ﴿أَفَبِعَذَابِنَا يَسۡتَعۡجِلُونَ١٧٦﴾ [۱۱۵۲].

۹۱۲- جویبر از ابن عباس ب روایت کرده است: مشرکان گفتند: ای محمد! عذابی که همواره ما را از آن می‌ترسانی نشان بده و به شتاب بیاور، پس خدای بزرگ آیۀ ﴿أَفَبِعَذَابِنَا يَسۡتَعۡجِلُونَ١٧٦﴾ را نازل کرد [۱۱۵۳]. این روایت به شرط بخاری و مسلم صحیح است [۱۱۵۴].

***

[۱۱۴۷] ترجمه: «آن درختى است که در ژرفاى دوزخ بر مى‏آید». [۱۱۴۸] طبری ۲۹۳۹۸ روایت کرده مرسل و ضعیف است. [۱۱۴۹] تفسیر طبری، همان منبع، ج ۲۳، ص ۶۳. [۱۱۵۰] ترجمه: «و [آن کافران‏] بین او و جنّیان [رابطه‏] خویشاوندى مقرّر کردند. حال آنکه جنّیان دانسته‏اند که آنان [براى بازخواست‏] احضار خواهند شد». [۱۱۵۱] ترجمه: «و ما به صف ایستاده‏ایم». [۱۱۵۲] ترجمه: «آیا عذاب ما را به شتاب مى‏طلبند»؟ [۱۱۵۳] اسناد این جداً ضعیف است، از جهت جویبر بن سعید زیرا او متروک است و او تفسیر را از استاد خود ضحاک روایت می‌کندکه با ابن عباس ملاقات نکرده است. محقق این خبر را در هیچکدام از تفاسیر ندیده پس به مراتب واهی است. [۱۱۵۴] کلمات «به شرط بخاری و مسلم صحیح است» اضافه شده زیرا مؤلف خود آگاه و چنین اشتباهی از او بعید است.