سورۀ شعراء

این سوره مکی و ۲۲۰ آیه است

اسباب نزول آیۀ ۲۰۵ – ۲۰۷: ﴿أَفَرَءَيۡتَ إِن مَّتَّعۡنَٰهُمۡ سِنِينَ٢٠٥﴾[الشعراء: ۲۰۵] [۱۰۱۷].

۸۰۱- ابن ابوحاتم از ابوجهضم روایت کرده است: گویی سرور کائنات متحیر به نظر می‌رسید. پرسیدند چرا متحیر هستی؟ فرمود: چرا متحیر نباشم؟ دیدم بعد از من دشمنم از امتم می‌شود. پس ﴿ثُمَّ جَآءَهُم مَّا كَانُواْ يُوعَدُونَ٢٠٦ مَآ أَغۡنَىٰ عَنۡهُم مَّا كَانُواْ يُمَتَّعُونَ٢٠٧﴾[الشعراء: ۲۰۶-۲۰۷] [۱۰۱۸]، نازل گردید. و پیامبر خوشحال شد.

اسباب نزول آیۀ ۲۱۵: ﴿وَٱخۡفِضۡ جَنَاحَكَ لِمَنِ ٱتَّبَعَكَ مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ٢١٥﴾[الشعراء: ۲۱۵] [۱۰۱۹].

۸۰۲- ابن جریر از ابن جریج روایت کرده است: وقتی که خدا أ این کلام آسمانی ﴿وَأَنذِرۡ عَشِيرَتَكَ ٱلۡأَقۡرَبِينَ٢١٤﴾[الشعراء: ۲۱۴] «و خاندان خويشاوندت را هشدار ده» را نازل گردانید. پیامبر از خانواده و قوم و خویش خود آغاز کرد. این کار بر دیگر مسلمانان سخت و دشوار آمد. پس خدا آیۀ ﴿وَٱخۡفِضۡ جَنَاحَكَ لِمَنِ ٱتَّبَعَكَ مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ٢١٥﴾[الشعراء: ۲۱۵] را نازل کرد [۱۰۲۰].

اسباب نزول آیۀ ۲۲۴ – ۲۲۶: ﴿وَٱلشُّعَرَآءُ يَتَّبِعُهُمُ ٱلۡغَاوُۥنَ٢٢٤﴾[الشعراء: ۲۲۴] [۱۰۲۱].

۸۰۳- ابن جریر و ابن ابوحاتم از طریق عوفی از ابن عباس ب روایت کرده اند: در زمان رسول خدا دو نفر یکی از انصار و دیگری از دستۀ مقابل یکدیگر را هجو می‌کردند و هرکدام از قوم خود پیروانی از احمق‌ها و گمراهان نیز داشتند. در این خصوص خدا أ ﴿وَٱلشُّعَرَآءُ يَتَّبِعُهُمُ ٱلۡغَاوُۥنَ٢٢٤﴾ الآیات را نازل کرد [۱۰۲۲].

۸۰۴- ابن ابوحاتم از عکرمه به همین معنی روایت کرده است.

اسباب نزول آیۀ ۲۲۷: ﴿إِلَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ وَذَكَرُواْ ٱللَّهَ كَثِيرٗا وَٱنتَصَرُواْ مِنۢ بَعۡدِ مَا ظُلِمُواْۗ وَسَيَعۡلَمُ ٱلَّذِينَ ظَلَمُوٓاْ أَيَّ مُنقَلَبٖ يَنقَلِبُونَ٢٢٧﴾[الشعراء: ۲۲۷] [۱۰۲۳].

۸۰۵- ابن ابوحاتم از عروه روایت کرده است: هنگامی که ﴿وَٱلشُّعَرَآءُ يَتَّبِعُهُمُ ٱلۡغَاوُۥنَ٢٢٤ أَلَمۡ تَرَ أَنَّهُمۡ فِي كُلِّ وَادٖ يَهِيمُونَ٢٢٥ وَأَنَّهُمۡ يَقُولُونَ مَا لَا يَفۡعَلُونَ٢٢٦﴾[الشعراء: ۲۲۴-۲۲۶] «و شاعرانند كه گمراهان از آنان پيروى مى‏كنند. آيا ننگريسته‏اى كه آنان در هر ميدانى سر گردانند. و آنكه آنان چيزى مى‏گويند كه [خود] انجام نمى‏دهند». نازل شد. عبدالله بن رواحه گفت: خدا أ می‌دانست که من از زمرۀ شاعران هستم. پس خدا ﴿إِلَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ﴾ را تا آخر سوره نازل کرد.

۸۰۶- ابن جریر و حاکم از ابوحسن براد روایت کرده اند: هنگامی که آیۀ ﴿وَٱلشُّعَرَآءُ...﴾ نازل شد. عبدالله بن رواحه، کعب بن مالک و حسان بن ثابت [در حالی که اشک از چشمان‌شان سرازیر می‌شد] نزد پیامبر ج آمدند و گفتند: به خدای توانا قسم کردگار جهان خود داناست که ما از جمع شعرا هستیم و این آیه را نازل کرد و ما تباه و نابود شدیم. آنگاه خدا آیۀ ﴿إِلَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ﴾ را نازل کرد. پیامبر آن‌ها را دعوت و آیه را برای ایشان تلاوت کرد.

***

[۱۰۱۷] ترجمه: «بنگر که اگر سال‌ها بهره‏مندشان سازیم». [۱۰۱۸] ترجمه: «آن گاه آنچه از آن بیم، مى‏یابند به آنان خواهد رسید. بهره‏مندیشان چه چیزى را از [سر] آنان دفع مى‏کند»؟ [۱۰۱۹] ترجمه: «و براى مؤمنانى که از تو پیروى مى‏کنند، مهربان و فروتن باش». [۱۰۲۰] طبری ۲۶۸۱۲. [۱۰۲۱] ترجمه: «و شاعرانند که گمراهان از آنان پیروى مى‏کنند». [۱۰۲۲] طبری ۲۶۸۳۸. اسناد این جداً ضعیف است، عطیۀ عوفی واهی و پایین‌تر از او مجاهیلند و هم آیه مکی و خبر مدنی است. تفسیر شوکانی ۱۹۳۱ به تخریج محقق. [۱۰۲۳] ترجمه: «مگر آنان که ایمان آورده‏اند و کارهاى شایسته کرده‏اند و خداوند را بسیار یاد کرده‏اند و پس از آنکه ستم دیده‏اند، انتقام گرفته‏اند و ستمکاران خواهند دانست به کدامین بازگشتگاه باز خواهند گشت».