به قلم دکتور محمد ادیب صالح
شکر و سپاس خدایی را که دارائی‌های آسمان‌ها و زمین برای اوست و بر هر کاری تواناست. و درود وسلام بر معلم خیر و نیکی انسان‌ها، محمد بن عبدالله کسی که به او قرآن و همانند قرآن داده شد و خداوند اطاعت از او را، اطاعت از خود شمرده است. پس سنت او ـ درود و سلام خدا براو باد ـ بیان کتاب کریم خدا ومصدر دوم شریعت اسلامی است. پس هر کس هر چه را که از پیامبر صمی‌پذیرد از خداوند پذیرفته است.
اما بعد:
سخن از سنت پیامبر ص در ساختمان فکری اسلام و به عنوان یکی از منابع شریعت اسلامی در نهایت اهمیت قرار دارد، مخصوصاً اگر آن را دایره‌ی دام‌ها و نیرنگ‌هایی قرار دهیم که بر علیه امت اسلامی ما گسترانیده شده و روی گردانی از منهج نبوی و ایجاد شک و تردید در وسیله ارتباطی نسل‌های امت با پیامبر‌شان ص، هدف قرار داده شده است.
در خلال این وضعیت جای خالی بحث از سنت درک می‌شود که کتاب «السنة ومکانتها فی التشریع الاسلامی» اثر دکتور مصطفی السباعی /این جای خالی را پر کرد. کتابی که میدان مبارزه‌ی علمی یکی از میادین مبارزاتی مؤلف آن به شمار می‌رود که در این میدان‌ها به دفاع از دعوت اسلامی و شریعت اسلامی پرداخته است.
اکنون به برکت لطف خدا چاپ دوم این کتاب ارزشمند انتشار مییابد در حالیکه مؤلف آن توانایی بحث علمی و پی‌گیری مسائل را در چارچوب آن دارا و به همراه آن نسبت به دین خدا غیور و شجاع بود. این کتاب تصویری زنده از این دو کرامت و فضل مؤلف است. و خواننده در مییابد که مضمون کتاب با عنوان آن کاملاً منطبق است و به همراه آن افتراءات و شبه‌ها را نیز رد می‌کند و تکیه گاه‌های دشمنان سنت را از جهت متن یا سند ویران می‌سازد.
و اگر برخی مسائل را با نرمی و اختصار بیان نموده فقط به این خاطر است که موضوع آن بحث سخت و مهم نبوده و از این رو در هر موضوع به اندازه ارزش آن بحث نموده است.
کار ایشان /به هنگام بحث از زمینه و گذشته تاریخی سنت چه زیباست که پس از آن انگشت را در محل دردی می‌گذارد که سنت در گذشته و حال به آن مبتلاست سپس به بیان موضع‌گیری دانشمندانی می‌پردازد که همه کارها را به میزان آن بازگردانده است.
ایشان به صورتی روشمند و فراگیر آراء مخالفان قدیمی و جدید را رد می‌کند و به بررسی دیدگاه برخی مستشرقان و غربزدگان می‌پردازد و با روح علمی و منصفانه موضع‌گیری آنان و جهل و نیرنگ پشت پردهای آن‌ها را آشکار می‌سازد. وی در تمامی این موارد همانند یک عالم دعوتگر و مجاهد عمل می‌کند که تفکر [صحیح] را بر تو عرضه می‌دارد و رأی مورد پسند خود را با جهت و دلیل آن تایید می‌کند... و تو در خلال بحث او، غیرت راستین او را نسبت به سنت در مییابی که [اجازه نمی‌دهد] با نام علم و تحت عنوان معرفت به ساحت سنت تجاوز شود.
منصفانه است که اشاره کنیم استاد /این کتاب را در ظروفی سخت تألیف نموده و همنشینان او در قاهره شاهد آن بودند. او درحالی که به جمع آوری مطالب می‌پرداخت به شدت تحت فشار فضای حاکم بود و هر بار مکانی دیگر ترک می‌نمود و جز به سختی به مراجع علمی دست رسی نداشت و با دشواری فراوانتر می‌توانست با اساتید خود تماس بگیرد و [در این راه] چیزی جز عنایت و توجه خدا، آزارها و خطرات را از او دور نمی‌کرد... این کتاب به چاپ رسمی هم نرسید، بلکه در آن ایام به صورت رساله دکترا در الازهر چاپ شد.
مؤلف این کتاب به مسائل مربوط به دعوت اسلامی، مسائل عمومی، وظایف و کارهای دانشگاهی و تدریس در دو دانشکده شریعت و حقوق و اداره دانشکده حقوق از زمان آغاز چاپ کتاب، اشتغال داشته است.
و خداوند خواست که مرضی سخت و لاعلاج وی را غافل‌گیر کند... چاپ اول کتاب زمانی نشر یافت که ایشان از لحاظ سلامتی به شدت در تنگنا بودند، هرچند که هر چه بود رضایت و خشنودی از خدا و آرامش به خاطر آزمایش در او موج می‌زد و در آن مرحله، زندگی او را زینت بخشیده بود، رحمت خدا براو باد.
استقبال از این کتاب بسیار زیاد بود مخصوصاً از جانب کسانی که ارزش این موضوعات را می‌دانستند و ایشان با وجود شدت بیماری شروع به تنقیح و اضافه کردن برخی تعلیقات و آماده سازی برای چاپخانه نمود... تا اینکه مرگ وی را در بر گرفت ـ خدا وی را مغفرت کند ـ و او همچنان به کتاب مشغول بود.
ایشان در این چاپ دوم کتاب دو موضوع جدید را به خواننده نشان می‌دهد و در بستر اخرین بیماری به موضوع سومی هم وعده داده بود که نتوانست آن را انجام دهد.
در پایان باید گفت که کتاب «السنه و مکانتها فی التشریع الاسلامی» با در برگرفتن حقایق علمی، سنت را در جایگاه اصلی آن در شریعت اسلامی قرار می‌دهد و خواننده اهل بینش با قدرت درونی مؤلف در تحلیل برخوردهای قدیم و جدید با سنت مواجه می‌شودد و گشت و گذارهای موفق مؤلف را با مستشرقان و سایر غربزدگان درک می‌کند.
این موارد ـ به امید خدا ـ کتاب را شایسته این می‌سازد که هدف نهایی و رسالت مؤلف را برآورده ساخته باشد و تلاش بسیاری از محققان را به نتیجه رسانده باشد، آن هم در ووقتی که شب‌های عمر اسلام با رنگ‌های مختلفی از توطئه‌ها که اصول و سرچشمه‌های دین ما را مخصوصاً سنت پاک پیامبر همه را هدف نابودی قرار داده‌اند سنگینی می‌کند... و از این توطئه‌ها بوی ایجاد انحراف حقیقی امتش که در کتاب خدا و سنت پیامبر ص وجود دارد، دور سازد.
خداوند استاد «السباعی» را رحمت کند و پاداش او را به طور کامل عنایت فرماید و از آثار پاکش که در میادین مختلف دعوت ایجاد نموده بهره‌مند گردد که از جمله مهمترین این آثار، چاپ دوم این کتاب است که توسط «المکتب الاسلامی» و در جهت برآورده کردن خواست خوانندگان و محققان چشم انتظار این کتاب، انتشار مییابد و امیدواریم که همه این موارد در کفه نیکی‌های ایشان قرار گیرد. زیرا قلم علماء با خون شهداء مقایسه می‌شود و بر آن برتری دارد.... [به امید سربلندی ایشان] در روزی که مردان و زنان مؤمن را می‌بینی که نورشان در پیشاپیش و در دست راستشان در حرکت است
وآخر دعوانا ان الحمدلله رب العالـمین