٩- امام ترمذی و جامع او ۲۰٩-۲٧۰
او ابو عیسی محمد بن عیسی بن سوره السلمی الترمذی وی در سال ۲۰٩ در ترمذ متولد شد ابن ذبیع شیبانی در مقدمه تیسیر الوصول گفته است که ولادت او در سال ۲۰۰ هجری بوده است حدیث را از شیوخ بسیاری گرفته است که از جمله آن شیوخ قتیبه بن سعید و اسحاق بن موسی و سفیان بن وکیع و محمد بن اسماعیل بخاری و غیر آنان است وی به مناطق دور دست سفر کرده و از خراسانی‌ها و عراقی‌ها و حجازی‌ها حدیث گرفته تا اینکه امام حدیث گشت وی حفظ و اعتماد را با دین و پارسایی جمع نمود ابو یعلی خلیلی گفته که او به اتفاق علما ثقه بوده است و در ثقه بودنش کافی است اینکه امام محدثین محمد بن اسماعیل بخاری به او اعتماد می‌کرد و از او حدیث روایت می‌نمود وی در ترمذ سال ۲٧٩ به لقاء الله پیوست [۳٩۱]ترمذی کتاب جامع خود را بر اساس ابواب فقهی و غیر آن تألیف نمود و بر صحیح و ضعیف و حسن با بیان درجه هر حدیث در جای خودش و بیان دلیل ضعیف بودن آن، شامل می‌شود و در هر مسئله‌ای که بابی برایش ترتیب داده است مذاهب صحابه و علمای شهرهای بزرگ را بیان داشته است و پاره‌ای از امتیازات آن کتاب این است که در آخر آن فصلی را برای ذکر علل [۳٩۲]اختصاص داده است و در آن قواعد مهمی را ذکر نموده است. و دانشمندان بسیاری از جمله ابوبکر بن عربی متوفای ۵۴۳ و جلال سیوطی و ابن رجب حنبلی متوفای ٧٩۵ و عبدالرحمن مبارک فوری متوفای ۱۳۵۳ آن کتاب را شرح کرده‌اند که مبارک فوری اسم شرح خود را: تحفه الاحوذی گذاشته است.
[۳٩۱] تهذیب الاسماء و اللفات تألیف نووی و میزان الااعتدال تألیف ذهبی ۳/۱۱٧. [۳٩۲] علل علت است.و آن وصفی است پنهانی که به صحت حدیث ضررمی رساند.