پاسخ به شبهه دوم
اینکه خداوند وعده محافظت کردن از ذکر را داده است فقط در قرآن خلاصه نمیشود بلکه منظور از آن شرع خدا ودین او که پیامبرش را برای آن مبعوث کرده است میباشد و دین خدا شامل قرآن و سنت میشود. و تایید کننده این نظر این آیه از قرآن است: ﴿فَسَۡٔلُوٓاْ أَهۡلَ ٱلذِّكۡرِ إِن كُنتُمۡ لَا تَعۡلَمُونَ﴾[النحل: ۴۳] [۱٧۵]. یعنی آگاهان به دین خدا و شریعت خدا. شکی نیست که خداوند همچنانکه کتابش را محافظت میکند سنتش را نیز به وسیله علمایی که آن را حفظ میکنند و آن را نقل کرده و تدریس میکنند و آنچه بر آن وارد میگردد صحیح آن را جدا میکنند و تشخیص میدهند حفظ میگرداند و علمای متعهد و مخلص در این راه از عمر خود مایه گذاشتهاند و نهایت تلاش و کوشش را نمودهاند، همچنانکه در فصل سوم از باب اول گفتیم با تلاش و فداکاری این دانشمندان سنت رسول خدا صبه مدرسهای مدون و محفوظ تبدیل شد که چیزی از آن گم و یا ضایع نگشته است.
دانشمندان و پیشاپیش آنان شافعی تصریح کردهاند که سنت نزد عامه اهل علم موجود بوده اگر چه بعضی از بعضی دیگر جامعتر باشد، ولی اگر علم همه آنها را جمع کند، همه بدست میآید. اگر علم هر کدام را جدا کنید قسمتی از آن از بین میرود. سپس آنچه که نزد او از بین رفته نزد دیگری بدست میآید.
بدون شک ما به این نتیجه قطعی میرسیم که از سنت رسول خدا صدر نماز و زکات و حج و روزه و معاملات و فرائض چیزی ضایع نگردیده و هر آنچه را که رسول الله صفرموده یا انجام دادهاند همگی مدون و گرد آوری شده است گرچه راههای آن مختلف یا مراتب آن متفاوت باشد. ابن حزم میگوید: " میان اهل لغت و شریعت در این مورد هیچ اختلافی نیست که هر وحی که از جانب خدا نازل شده باشد، ذکر است. پس به طور قطع و یقین تمامی وحی از جانب خدا محفوظ خواهد بود و هر آنچه را که خداوند عهده دار حفاظت از آن شده است، بطور تضمین شده ضایع و تباه نمیگردد و تا ابد چیزی از آن تحریف نمیگردد و سخنی در بطلان آن نخواهد آمد". سپس ابن حزم این مطلب را که در آیه مراد از ذکر، فقط قرآن است رد میکند و میگوید: " این یک ادعای دروغین و بدون دلیل و برهان است و اختصاص دادن آن به قرآن هیچ دلیلی ندارد... و ذکر اسمی است که بر تمامی آنچه خداوند بر پیامبرش نازل کرده از قرآن یا سنت دلالت دارد".
همچنین آنجا که خداوند میفرماید: +وَأَنزَلۡنَآ إِلَيۡكَ ٱلذِّكۡرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيۡهِمۡ﴾[النحل: ۴۴]. روشن میسازد که پیامبر ص مامور بیان کردن و روشن ساختن (مطالب) قرآن برای مردم است. و در قرآن مسائل زیادی بطور خلاصه و مجمل بیان شده است مثلاً اموری مانند نماز، زکات، حج و... که ما نمیدانیم چگونه آنها را اجرا و عملی سازیم اما پیامبر صآنها را برای ما بیان کرده است و (ما طبق بیان پیامبر عمل میکنیم) پس اگر بیان پیامبر برای این امور مجمل و خلاصه غیر محفوظ و در معرض تحریف و تبدیل باشد پس بهره گرفتن و استفاده از قرآن باطل خواهد شود. و اکثر شرایع و دستورهای واجب در آن باطل خواهد بود. در این صورت ما منظور خدا را هیچگاه نخواهیم فهمید [۱٧۶].
[۱٧۵] پس از آگاهان بپرسید اگر نمیدانید. [۱٧۶] الاحکام ۱/۱۲۱.