اولاً: پیروان و یاران
عرب کلمه (اهل) را به معنای یپروان و یاران فرد به کار برده‌اند.
مثلاً عبدالمطلب درباره حادثه جنگ اصحاب فیل می‌گوید:
«خداوندا! امروز پیروانت را بر پیروان صلیب و اصحابش پیروز بگردان [۴۷]» در اینجا مراد عبدالمطلب آن است: خداوندا اتباع و پیروان و یارانت را امروز بر پیروان صلیب و یارانش پیروز بگردان. گاهی در کتاب و سنت نیز (آل) یا همان اهل به همین آمده است مثلاً خداوند در قرآن کریم آیه ۳۴، سوره القمر می‌فرماید:
﴿إِلَّآ ءَالَ لُوطٖۖ نَّجَّيۡنَٰهُم بِسَحَرٖ٣٤﴾[القمر: ۳۴].
«ما خاندان و پیروان لوط را در سحرگاهان نجات دادیم.»
مراد از کلمه آل لوط÷در این آیه پیروان لوط÷است، حال چه خویشاوند او باشند یا دیگران.
همچنین مانند آیه ۴۹ سوره بقره که خداوند درباره فرعون می‌فرماید:
﴿وَإِذۡ نَجَّيۡنَٰكُم مِّنۡ ءَالِ فِرۡعَوۡنَ يَسُومُونَكُمۡ سُوٓءَ ٱلۡعَذَابِ يُذَبِّحُونَ أَبۡنَآءَكُمۡ وَيَسۡتَحۡيُونَ نِسَآءَكُمۡۚ وَفِي ذَٰلِكُم بَلَآءٞ مِّن رَّبِّكُمۡ عَظِيمٞ٤٩﴾[البقرة: ۴۹].
«و [به یاد آورید] زمانی را که شما را از دست فرعون و پیروان او نجات دادیم. کسانی که بدترین شکنجه‌ها رابه شما می‌رسانیدند. پسرانتان را سر می‌بریدند [از ترس اینکه مبادا کسی از میان آن‌ها برخیزد و سلطنت و قدرت را از دست فرعون خارج سازد] و زنانتان را زنده می‌گذاشتند [تا به خدمت آنان کمر ببندند]، و در این [شکنجه و تهدید به نابودی] آزمایش بزرگی از جانب خدا برایتان بود.»
و نیز در آیه ۵۰ سوره بقره فرموده است:
﴿وَإِذۡ فَرَقۡنَا بِكُمُ ٱلۡبَحۡرَ فَأَنجَيۡنَٰكُمۡ وَأَغۡرَقۡنَآ ءَالَ فِرۡعَوۡنَ وَأَنتُمۡ تَنظُرُونَ٥٠﴾[البقرة: ۵۰].
«و [به یاد آورید] زمانی را که به خاطر شما و برای شما دریا را از هم شکافتیم [و میان آب آن فاصله انداختیم تا از آنجا عبور کنید] و شما را رهانیدیم و پیروان و هواداران فرعون را [در جلو دیدگانتان] غرق کردیم و شما می‌نگریستد [و می‌دیدید که بعد از بیرون‌رفتنتان دریا چگونه بر هم می‌آید.]»
و نیز مانند آیه ۴۶ سوره غافر که خداوند درباره آل فرعون فرموده است:
﴿أَدۡخِلُوٓاْ ءَالَ فِرۡعَوۡنَ أَشَدَّ ٱلۡعَذَابِ٤٦﴾[غافر: ۴۶].
«پیروان فرعون را به شدیدترین عذاب دچار سازید.»
در این موارد مقصود از (آل فرعون) فرعون و پیروانش است چون همانطور که همه مفسران و مورخان اتفاق‌نظر دارند فرعون اصلاً فرزندی نداشت. خداوند از زبان آسیه همسر فرعون درباره موسی÷می‌فرماید:
﴿وَقَالَتِ ٱمۡرَأَتُ فِرۡعَوۡنَ قُرَّتُ عَيۡنٖ لِّي وَلَكَۖ لَا تَقۡتُلُوهُ عَسَىٰٓ أَن يَنفَعَنَآ أَوۡ نَتَّخِذَهُۥ وَلَدٗا وَهُمۡ لَا يَشۡعُرُونَ٩﴾[القصص: ۹].
«زن فرعون [آسیه هنگامی که دید آنان قصد کشتن کودک را دارند] گفت: او را نکشید، نور چشم من و تو است. شاید برای ما مفید باشد، و یا اصلاً او را پسر خود کنیم، آنان نمی‌فهمند [که دست تقدیر در پس پرده غیب، چه بازی می‌کند.]»
قرطبی در تفسیر کلام خداوند ﴿وَإِذۡ نَجَّيۡنَٰكُم مِّنۡ ءَالِ فِرۡعَوۡنَ﴾[البقرة: ۴۹]. می‌گوید: «آل فرعون، قوم و پیروان او و کسانی هستند که بر دین او بودند. همچنین آل رسول خدا جکسانی هستند که در همه حال چه در زمان او و چه در غیر آن پیرو دین او باشد حال فرقی نمی‌کند که جزو بستگان او باشد یا نه. و هر کس پیرو دین او نباشد از آل و اهل او به حساب نمی‌آید اگرچه جزو خویشاوندان پیامبر جباشد.» [۴۸]
به امام صادق گفته شد «مردم می‌گویند همه مسلمانان، آل پیامبر جبه حساب می‌آیند، او گفت: هم نادرست گفته‌اند و هم درست، گفتند: مگر ممکن است؟ گفت: در این که همه آل او هستند نادرست گفته‌اند. ولی اگر همه مسلمانان تمام مقررات شرع را رعایت کنند می‌توانند جز آل پیامبر به حساب آیند.» [۴۹]
[۴۷] کتاب إجلاء الأفهام جلد ۱ صفحه ۲۰۶ و کتاب (فتح الباری) جلد ۱۱ صفحه ۱۶۰. [۴۸] تفسیر قرطبی جلد ۱، صفحه ۳۸۲. [۴۹] کتاب (مفردات غریب القرآن) صفحه ۳۱.