خلفای دوازده‌گانه کیستند؟
شارحان این حدیث برای ذکر نام خلفای مسلمانان تلاش کرده‌اند تا آن را به عدد ۱۲ برسانند گویی با این کارشان موجب تعجیل در برپایی قیامت شده‌اند. از آنجا که این حدیث از دوازده خلیفه خبر داده است پس باید این تعداد در دوران این نویسنده یا آن مؤلف یا دوران ما، کامل شود.
این عجله‌کردن است. زمان نزد آن‌ها و نزد ما متوقف نخواهد شد و در سالیان پس از آن‌ها و قبل از ظهور مهدی خلفای دیگری را در خود خواهد داشت... چه کسی می‌تواند به طور قطعی بگوید این امر اتفاق نمی‌افتد؟!
تلاش این دانشمندان و فضلا برای تعیین نام‌های خلفا، سعی برخی از نویسندگان کتاب درباره فرقه‌ها و مذاهب اسلامی را به ذهن متبار می‌کند که سعی می‌کردند به تناسب حدیث که درباره تبدیل‌شدن امت اسلامی به ۷۳ فرقه، مسلمانان زمان خود را نیز به ۷۳ فرقه تقسیم کنند.
حتی افرادی را می‌یابیم که کتابی با نام (۷۳ فرقه) تألیف کردند. از جمله آن‌ها ابومحمد یمنی از علمای قرن چهارم هجری بود که فرقه‌های موردنظر حدیث را براساس نام فرقه‌های معاصر خود تعیین کرده بود!
اغلب مؤلفان سنی و شیعه به چنین روشی عمل کردند!
اگر دیدگاه این افراد صحیح باشد باید دانست که پس از آن‌ها تعداد فرقه‌ها از ۷۳ بیشتر شده است!
به ویژه اینکه بسیاری از آن‌ها کسی را که در مورد یک مسأله اعتقادی نظری متفاوت با بقیه علما داشت او را صاحب فرقه‌ای خاص می‌دانستند.
به نظرم علت اشتباه آن‌ها دو امر بود:
اولاً
عجله در شناخت نام فرقه‌های ۷۳ گانه. گویی حتماً باید آن فرقه‌ها در زمان نویسنده یا شارح یا قبل از آن وجود داشته باشند، بدون اینکه مؤلف حتی مقدار کمی احتمال بدهد که یکی از این فرقه‌ها قرن‌ها پس از او خواهد بود!
ثانیاً
توجه به تعداد فرقه بیش از توجه به منشأ پیدایش آن‌ها. گویی شارحان و ناظران حدیث با خود تعهد کرده‌اند که نام هفتاد و سه فرقه مذکور در حدیث شریف را بیابند. در حالی که می‌بایست به مفهوم حدیث و هدف از ذکر این عدد در آن می‌پرداختند که همان (افزایش تفرقه در میان امت و وجود یک فرقه بر اساس اسلام ناب محمدی جبرخلاف دیگرانی است که از راه منحرف شده‌اند.)
درباره امر دوازده خلیفه نیز باید چنین گفت. ما در امر تعیین نام خلفا مشاهده کردیم که مردم بی‌جهت عجله می‌کنند. در حالی که این حدیث صحیح مسلم را می‌خوانند که پیامبر جفرمود: «لایزال الدین قائماً حتی تقوم الساعة أو یكون علیكم إثنا عشر خلیفة كلهم من قریش.»:«این دین همچنان پابرجا می‌ماند تا اینکه قیامت برپا شود یا دوازده خلیفه که همگی از قریش هستند بر شما حکومت کنند.»
یا فرمود: «إن هذا الأمر لاینقضی حتی یمضی فیهم إثنا عشر خلیفة»:«این دین همچنان پابرجا خواهد ماند تا زمانی که در میانشان ۱۲ خلیفه بیایند [و حکومت کنند.]»
پس حدیث به وضوح بیان می‌کند که دوران خلافت این دوازده تن تا روز قیامت ادامه دارد و کسی که دوران خلافت این دوازده تن را به افرادی محدود می‌کند که سپری شده‌اند، ناآگاهانه به امری برخلاف متن حدیث معتقد است.