سازمان تجارت جهانی "International Trad Organization"
این اولین سازمانی بود که تشکیل آن در کنفرانس «بریتون وودز» بهتصویب رسید در عربی آن را «منظمة التجارة الدولية» میگویند.
پیشینه تاریخ سازمان مذکور به این شرح است:
از قرن شانزدهم تا هیجدهم میلادی تأکید تمام کشورهای جهان (بهعنوان یک نظر تجاری) بر این امر بود که هر کشور جهت توسعه اقتصاد کشور باید بر میزان طلای خود بیفزاید و برای آن، صادرات خود را توسعه داده و از واردات بکاهد.
این نظر تجاری میرکانتیلیسم "Mercantilism" و در عربی «مذهبالتجاریین» گفته میشود، اما بعد از قرن هیجدهم میلادی نظر تجاری کشورها بهاین سو معطوف گشت که جهت توسعه اقتصاد کشور باید تجارت جهانی توسعه داده شده و در امور واردات، ضوابطی که باعث ایجاد مانع در توسعهی تجارت جهانی میشوند از میان برداشته شوند. برای اجرای این دستورالعمل و برداشتن موانع حایل در تجارت جهانی، تأسیس «سازمان تجارت جهانی» در کنفرانس یاد شده به تصویب رسید. اما آمریکا با تشکیل این سازمان مخالفت کرد، زیرا با توجه به زراعتی بودن کشور آمریکا، در صورت گسترش تجارت جهانی، محصولات کشاورزی اروپا با قیمت ارزان در بازراهای آمریکا وارد میشد و این امر باعث میگردید که کشاورزان آمریکایی از کشاورزی دست کشیده و بهسوی تجارت روی آورند و با اینکار آنان فعالیت کشاورزی آمریکا لطمه میخورد. بنابراین تشکیل این سازمان تا مدتی بین آمریکا و کشورهای دیگر مورد اختلاف بود، تا اینکه در سال ١٩٤٨م تشکیل این سازمان، به شرط استثنای محصولات کشاورزی از جملهی کالاهای وارداتی، به توافق همه رسید.
برای انجام اینکار، سازمان دیگری بهنام "General Agreement on Tariff and Trade"[١١٩] که در فارسی به «پیمان عمومی تعرفه و تجارت» تعبیر میشود، تأسیس گردید.
در عربی آن را «الاتفاقیة العامة للتصرفاتالجمرکیة والتجارة» میگویند. این سازمان به طور مخفف "GATT" نیز گفته میشود.
برای توسعه تجارت جهانی در کالاهای تجاری دیگر، (بهاستثنای محصولات کشاورزی) ضوابطی نیز مقرر گردید که بهشرح ذیلاند:
الف: هر کشور در صورت مشاهدهی ایجاد مانع در تجارت جهانی از ناحیه یک کشور، حق اعتراض بر علیه آن را در "GATT" خواهد داشت، و "GATT" مسئول حل این نوع قضایا میباشد و بر کشورهای عضو "GATT" نیز، لازم است که حکم صادره از آن سازمان را به مرحلهی اجرا درآورند.
ایجاد مانع در امور تجارت جهانی میتواند به دو شکل انجام بگیرد:
١- ایجاد موانع گمرکی؛ یک کشور بر میزان عوارض گمرکی کالای وارداتی کشور دیگر میافزاید، در نتیجه قیمت کالاهای وارداتی در کشور بالا میرود و خریداران آن جنس نیز به سبب افزایش قیمت آن کم میشوند.
٢- ایجاد موانع غیرگمرکی، یک کشور با اعمال یک ضابطه تجاری خاص موجب محدودیت و فشارهایی برای مردم، در امر وارد ساختن کالا از کشور دیگر میشود.
مثلا (زمانی) فرانسه اجازه بارگیری وی، سی، آر ساخت ژاپن را فقط در یک بندر ویژه داده بود.
ب: رابطهی تجاری تمام کشورها با یکدیگر باید مساوی بوده، تبعیض و امتیازی در کار نباشد. در صورت مشاهدهی تبعیض در رابطهی تجاری یک کشور با دیگری، آن کشور حق اعتراض بر علیه کشور تبعیضکننده را در "GATT" خواهد داشت.
ج: هیچ کشوری حق گرفتن عوارض ویژه بر کالای یک کشور را ندارد. در صورت مشاهده تخلف از این بند، آن کشور میتواند بر علیه کشور مختلف اعتراض کند.
د: کشورهای فقیر میتوانند بر میزان عوارض گمرکی کالاهای وارداتی بیفزایند، زیرا در صورت کاهش دادن عوارض گمرکی، قیمت صنایع خارجی در بازارهای کشور کاهش مییابد و بر اثر آن، از میزان فروش صنایع داخلی کاسته شده و صنعت کشور دچار رکود میشود.
ﻫ: در صورت بروز اختلاف تجاری درمیان دو کشور، سازمان "GATT" داوری آنها را انجام خواهد داد.
[١١٩]- در سال ١٩٤٦، شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد به منظور برگزاری یک کنفرانس بینالمللی در بارهی تجارت و اشتغال کمیتهی تدارکاتی متشکل از ١٩ کشور که ٧٠ درصد تجارت جهانی را در اختیار داشتند، تشکیل داد. هدف اصلی «گات» هدایت روابط بازرگانی و اقتصادی بهمنظور بهبود سطح زندگی، اشتغال کامل، افزایش مستمر درآمدهای واقعی، استفاده بهتر از منابع تولید، گسترش تولید و مبادلهی کالاها و بالآخره توسعهی فراگیر کشورهای عضو میباشد. گات این هدفها را از طریق کاهش دادن حقوق گمرکی، حذف محدودیتهای تجاری و هر نوع تبعیض در تجارت بینالمللی تعقیب میکند. بنابراین گات یک سازمان بینالمللی است که مقررات رفتار در تجارت جهانی را تعیین میکند. تعداد اعضای گات در حال حاضر بیش از یک صد کشور هستند و ایران عضو گات نیست.