٢- در قرون وسطی؛
الف: در مرحله‌ی بعد و در قرون وسطی، فعالیت‌های صرافی (بانکی) هنگامی که رونق تجارت و صنعت در ایتالیا، احیای نظام بانکی را به‌دنبال آورد، رونقی دوباره گرفت و بر اهمیت سپرده‌ها افزوده گشت و آن‌چه امروزه به‌عنوان سپرده‌های جاری یا دیداری موسوم شده، شناخته گردید و عملیات وام‌گیری و وام‌دهی با ضمانت‌های مختلف، فعالیت‌های مربوط به حواله‌های دستی [در داخل یک کشور یا در رابطه با کشور خارجی] رایج گشت و حواله‌هایی که گونه‌ی پیشرفته‌ی آن امروز به «سفته و برات» معروف شد، به‌کار گرفته شد.
ب: نزد اعراب و مسلمانان: در این دوران اعراب نسبت به شناخت فعالیت‌های بانکی به‌مفهوم عمومی که در آن زمان وجود داشت، بیگانه نبودند، بلکه در زمان جاهلیت و نیز در پرتو تمدن اسلامی به فعالیت‌های سپرده‌گذاری، وام‌دهی و وام‌گیری و عملیات صرافی و حواله‌ای می‌پرداختند. شواهدی که بر این امر دلالت دارد بسیار است، از جمله این‌که در زمینه‌ی سپرده‌گذاری، مسئله خیلی متداول و آشنا بود تا جایی که پیامبر اکرم ج خود پیش از بعثت به امانتداری معروف شده بود، به طوری که او را «امین» نامیده بودند و هنگامی که می‌خواست از مکه مکرمه به مدینه منوره هجرت کند، سپرده‌هایی نزد خویش داشت و به حضرت علی س فرمود تا به‌جای وی، آنها را به صاحبانش بازگرداند[٢٤٧].
همچنین در داستان زندگی حضرت زبیر ابن‌العوام س می‌خوانیم که مردم اموال بسیاری را به‌عنوان سپرده بر وی عرضه داشتند، به صاحبان اموال پیغام داد که این سپرده‌ها را به‌عنوان وامی که برعهده‌ی او باشد، برای صاحبانش می‌پذیرد و همین کار را نیز انجام داد[٢٤٨]. این خود نشان می‌دهد که هم سپرده‌گذاری و هم وام‌دهی و وام‌گیری و حتی عملیات قرض‌الحسنه و قرض با فایده نیز میان اعراب رایج بوده است و اسلام که آمد قرض‌الحسنه را ابقا کرد و قرض قرض ربایی را به نص آیات ٢٨١ سوره‌ی آل‌عمران و ٢٧٥ سوره‌ی بقره و دیگر آیات قرآن، تحریم نمود.
[٢٤٧]- سیرة ابنهشام، بهامشالروضالأنف: ج ٤، ص ١٨٢.
[٢٤٨]- طبقات ابن سعد: ٣/١٠٩.