اقتصاد اسلامی

نمونۀ صورت سود و زیان در پایان سال مالی

فروش ناخالص	١٠٠٠٠٠٠ ریال
کسر می‌شود: برگشت از فروش	١٠٠٠٠ ریال
فروش خالص	٩٩٠٠٠٠ ریال
کسر می‌شود: هزینه‌های مستقیم	٣٠٠٠٠ ریال
سود ناخالص (ناویژه)	٩٦٠٠٠٠ ریال
کسر می‌شود هزینه‌های غیر مستقیم (هزینه‌های اداری)	٦٠٠٠٠ ریال
سود خالص (قبل از مالیات)	٩٠٠٠٠٠ ریال
کسر می‌شود: مالیات	٩٠٠٠٠ ریال
سود خالص (پس از کسر مالیات)	٨١٠٠٠٠ ریال
کسر می‌شود: سپرده (اندوخته یا ذخیره قانونی)	٥٠٠٠٠ ریال
سود قابل تقسیم (سود ویژه)	٧٦٠٠٠٠ ریال

منظور از «برگشتی‌ها» آن‌دسته از اشیاء و کالاهایی هستند که پس از فروش، دوباره برگشت داده شده‌اند، چون این اشیاء یک بار به فروش رسیده‌اند، از این جهت پس از کسر این اشیاء از مجموعه «فروش ناخالص» آن چه باقی می‌ماند «فروش خالص» است.

مراد از «هزینه‌های مستقیم» مبالغی است که برای تهیه کالاهای اساسی تجارت شرکت هزینه می‌شود، مثلاً هزینه ای که برای خرید مواد خام کارخانۀ پارچه بافی و غیره مصرف می‌شود، از هزینه‌های مستقیم است و تأمین هزینه‌ای که برای چاپ و تهیه غیره مصرف می‌شود، از هزینه‌های مستقیم است و تأمین هزینه‌ای که برای چاپ و تهیه کاغذ یک روزنامه، مصرف می‌گردد نیز، از همین منبع است. پس از کسر «هزینه‌های مستقیم» از «فروش خالص»، آن چه باقی می‌ماند «سود ناخالص» است.

مقصود از «هزینه‌های غیر مستقیم» آن‌دسته از هزینه‌هایی می‌باشند که مستقیماً کالایی با آن خریداری نمی‌شود، مثل هزینه‌ای که برای کرایه ساختمان دفتر یا حقوق سردبیر و غیره مصرف می‌شود [به این نوع هزینه‌ها در ایران هزینه‌های اداری می‌گویند].

تفاوت میان هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم در این است که تحقق هزینه‌های مستقیم پس از تهیه اشیاء برآورده می‌شود، قبل از تهیه‌ی اشیاء هزینه‌ای درکار نیست، با تهیه اشیای بیشتر، بر مصارف هم اضافه شده و در صورت تهیه‌ی اشیای کم، از مصارف نیز کاسته می‌شود. اما هزینه‌های غیرمستقیم در هر صورت کماکان ثابت نگه داشته می‌شوند، کاهش یا افزایش و حتی نبودن تولید[٦٧] نیز در این زمینه تأثیری ندارد.

پس از کسر هزینه‌های غیرمستقیم از سود ناخالص (سود ناویژه)، آن چه می‌ماند، سود خالص (قبل از مالیات) می‌باشد که با کسر مالیات دولت، سود خالص (بعد از مالیات) باقی می‌ماند.

پس از انتقال قسمتی از سود خالص، برای سپرده (اندوخته قانونی)، مبالغی که باقی می‌ماند، سود قابل تقسیم یا "Distributable Profit Production"[٦٨] گفته می‌شود.

سود خالصی که در صورت حساب درآمد (سود و زیان) دیده می‌شود، لازم نیست به شکل نقد باشد گاهی سود شرکت بسیار زیاد می‌شود، اما به مقدار آن نقدینگی در شرکت موجود نخواهد بود، بلکه در زمینۀ تولید مصرف می‌شود، در این‌گونه شرایط، به صدور «سهام اضافی»[٦٩] نیاز پیدا می‌گردد.

[٦٧]- Production.

[٦٨]- سود قابل توزیع (سود ویژه).

[٦٩]- Bonus Share.